Masaya Ako Kahit Walang Bisita sa Aking Kaarawan

Sabi ni Mama, huwag na raw kaming maghanda sa aking ikasampung kaarawan. 

Sabi naman ni Papa, maghanda raw kami pero wala raw kaming iimbitahan.

Nakiusap ako sa kanila at pumayag naman sila. Kaya, magluluto ng spaghetti si Mama. Biko naman ang iluluto ni Papa.

Siyempre, tumulong ako sa kanila. Nilaga na ni Mama ang pasta. Nakita kong nilagyan niya ang tubig ng asin at mantika. Mahalaga raw iyon upang ang pasta ay hindi magdikit-dikit at hindi malata. 

Ako naman ang naggayat ng hotdog, sibuyas, at keso. Siyempre nag-ingat ako sa paggamit ng kutsilyo.

Nang maluto na ang pasta, si Mama ay naggisa na. Masarap magluto si Mama! Masarap palagi ang spaghetti niya.

Prinito muna niya ang mga hotdog na aking hiniwa. Pagkatapos, ginisa niya iyon sa sibuyas na pula. Nilagyan niya ng tubig at paminta. Para manamis-namis daw, may  asukal pa. Sunod, nilahok niya ang keso, kaya ang sauce ay naging creamy na. 

"Luto na!" sabi ni Mama.

"Wow!" Tuwang-tuwa akong talaga. Kahit wala akong bisita, alam kong marami ang matutuwa. 

Ang biko naman ang iluluto ni Papa. 

Masarap magluto ng biko si Papa. Ang tamis ay tamang-tama. Ang ang ibabaw nito ay may latik pa!

Pinakuluan na niya ang kakang-gata. Magiging latik daw iyon, sabi niya. Hinalo niya iyon nang hinalo habang kumukulo. 

"Wow!" Hangang-hanga akong talaga. Naging latik kasi ang kakang-gata. At may nagawa pa siyang mantika. Iyon daw ang langis na ipanluluto niya mamaya.

"Iluluto ko na ang biko," sabi ni Papa. 

Ang asukal, sinaing na malagkit, at langis ng kakang-gata ay sinangkutsa niya sa kawa. Pinakuluan niya iyon at hinalo-halo. Humanga ako nang husto kay Papa lalo na sa kanyang braso. Hindi pala biro at hindi madali ang maghalo. Halukay rito. Halukay roon. Halo rito. Halo roon.

"Luto na!" sabi ni Papa.

"Wow! Ang bilis nating makaluto!" bulalas ko.

"Siyempre nagtulungan kasi tayo," sabi naman ng mama ko.

Pagkatapos niyon, nilagay na namin ang mga pagkain sa mga espesyal na lalagyan. Isa-isa  pa namin iyong pinunasan, habang si Papa ay nasa kusina at may pinagkakaabalahan. 

"Halina kayo! Dumating na ang sundo natin," yaya ni Papa. Bitbit niya ang dalawang malalaking plastik bag na puti at pula. Naroon ang spaghetti at biko, na niluto niya. 

Masaya kaming sumakay sa mobile patrol ng barangay.

"Anak, masaya ka ba?" tanong ni Mama.

"Opo! Kahit wala akong bisita," sagot ko. "Salamat po sa inyo kasi pinagbigyan ninyo ang hiling ko."

"Siyempre naman, Anak!" sabi nila. "Happy birthday!" bati nila. 

Masayang-masaya ako sa ikasampung kaarawan ko. Kahit hindi imbitado ang mga kaibigan, kaklase, at kalaro ko, may mga mapapasaya naman akong espesyal na tao.

"Happy birthday, Ian!" sabay-sabay na bati ng mga frontliners ng aming bayan. Sila talaga ang aming pinaghandaan. Sila na lang ang aming binisita sa aking kaarawan. Iyon ang aking simpleng paraan para sila ay pasalamatan sa kanilang kabayanihan. 

 

30 Dahilan Kung Bakit Kailangang Magbasa ng Libro

Basahin mo ito upang malaman mo ang kahalagahan ng pagbabasa ng libro. Huwag puro status update ang binabasa mo. Huwag puro fake news ang pinaggugululan mo ng oras mo. Libro! 

Ang libro ay mahalaga dahil nagbibigay-kaalaman ito. Maraming nakapaloob na impormasyon sa libro. Anoman ang genre nito, may matutuhan tayo rito. 

Ang libro ay mahalaga dahil napapalusog nito ang utak ng tao. Kung nagbabasa nga lang ng libro ang mga hayop, baka sila pa ang mas matalino. Kapag hindi tayo magbasa, mabibitak ang ating utak. 

Ang libro ay mahalaga dahil nagtatanggal ito ng ligalig, problema o bigat sa puso. Sinoman ang nakararanas nito, sa pagbabasa ng libro, malulunasan ito. May mga inspiring na kuwento kasi na mababasa sa libro. Nakakarelate tayo sa mga tauhan at mga pangyayari roon. 

Ang libro ay mahalaga dahil pinauunlad nito ang memorya. Halimbawa, sa pagbabasa ng nobela, kahit gaano kahaba, ang mga tauhan dito ay kilalang-kilala natin sila. Minsan, kahit gaano katagal na ang lumipas simula nang mabasa natin ang libro, naaalala pa rin natin ang mga nilalaman nito. 

Ang libro ay mahalaga dahil nakapagpapalawak ito ng imahinasyon. Kapag ang binasa natin ay puro letra, nakabubuo tayo ng mga larawan ayon sa ating nabasa. Parang may eksenang nagaganap sa balintataw at utak natin, kasabay ng pagbabasa. 

Ang libro ay mahalaga dahil napapaunlad nito ang mapanuring pag-iisip ng mambabasa. Nagkakaroon tayo ng kakayahang pangatwiranan ang mga tanong, bagay, pangyayari, at kilos ng tauhan sa kuwento o sa libro. Nagiging matatas tayo sa pagbibigay ng rason dahil malaman ang ating mga nababasa.

Ang libro ay mahalaga dahil napapalawak nito ang talasalitaan ng indibidwal. Dahil mga salita ang bumubuo sa halos lahat ng libro, dumarami ang salitang nagagamit natin sa pakikipagtalastasan. 

Ang libro ay mahalaga dahil napapaunlad nito ang kakayahang magsulat ng sinomang mahilig magbasa. Sabi nga, ang mahusay na manunulat ay nagbabasa. Nakukuha kasi niya ang estilo ng mga may-akda at nakagagawa siya ng sarili niyang estilo.

Ang libro ay mahalaga dahil napapataas nito ang kakayahan ng mambabasa pagdating sa pakikipagtalastasan. Ang taong palabasa ay mahusay sa pabigkas at pasulat na komunikasyon. 

Ang libro ay mahalaga dahil nakapagbibigay ito sa tao ng pokus. Kaya nga kapag hindi tayo nakapokus sa ating binabasa, parang wala tayong maintindihan. Patunay ito na ang pagbabasa ay nagdudulot ng konsentrasyon.

Ang libro ay mahalaga dahil ito ay isang makabuluhang gawain. Sa halip na makipaghuntahan o makipagtsismisan, magbasa na lang upang may magandang dulot na makamtan. 

Ang libro ay mahalaga dahil ito ay isang uri ng abot-kayang kasiyahan. Sa halip na makipag-inuman, gumala, o magparty-party, magbasa na lang. Mura na, ligtas pa sa kapahamakan at karamdaman.

Ang libro ay mahalaga dahil ito ay isang uri ng motibasyon.  May mga nilalaman sa libro na nakakapagbigay ng interes sa mambabasa. May mga babasahin ding nagpapaningas sa nagbabasa upang gumawa, kumilos o huwag sumuko.

Ang libro ay mahalaga dahil napapaganda nito ang kalusugan ng tao. Literal itong nakakapagpalusog ng katawan dahil nakababasa tayo rito ng mga paraan upang umiwas sa sakit at paraan upang pangalagaan ang kalusugan. 

Ang libro ay mahalaga dahil nagkakaroon tayo ng puso sa pakikipagdamayan. May mga nababasa kasi tayong istorya, na nakasasagi sa puso natin, kaya lumalabas ang ating pagiging matulungin.

Ang libro ay mahalaga dahil nakadaragdag ito ng mga kasanayan o kakayahan. May mga libro na naglalaman ng mga paraan kung paano gawin ang isang bagay. Sa pagbabasa nito, natututo tayo. 

Ang libro ay mahalaga dahil nagkakaroon ng tiwala sa sarili ang mambabasa. Dahil napaunlad na nito ang talasalitaan ng isang tao, hindi na tayo nahihiya sa pakikipag-usap sa kapwa. Mas marami na tayong maiaambag sa usapan. 

Ang libro ay mahalaga dahil ito ay kaya nating bitbitin at dalhin kahit saan, kaya maaari tayo nitong mapasaya kahit kailan, kahit saan. Imagine, napakahaba ng trapiko, pero may dala kang libro. 

Ang libro ay mahalaga dahil nagpapaganda ito ng tulog. Nakaaantok ang pagbabasa. Alam iyan ng mga taong palabasa. Kaya, ang pagbabasa ay daig ang sleeping pills. Mainam ito sa mga taong may insomia. 

Ang libro ay mahalaga dahil napapasilip nito sa atin ang bagong mundo. Idyomatiko ito. Palabasa lang ang makauunawa na may mundo sa loob ng libro. Minsan nga, ang mambabasa ay nakapapasok pa roon sa bagong mundo.

Ang libro ay mahalaga dahil ito ay isang paraan ng pakikisalamuha. Sa literal na usapan, nakabubuo ang mambabasa ng mga bagong kaibigan dahil pareho sila ng hilig. Sa idyomatikong usapan, parang nakakasalamuha ng mambabasa ang mga tauhan sa kanyang binabasa. 

Ang libro ay mahalaga dahil nagiging malikhain ang taong palabasa. Sa pagbabasa, nakabubuo tayo ng bagong ideya at hindi natin napapansin, nakabubuo tayo ng isang magandang produkto. Sa pagbabasa, natututo tayong lumikha ng bagay, na ginamitan ng isip, puso, at determinasyon na nanggaling sa ating binasa. 

Ang libro ay mahalaga dahil natututo ang mambabasa sa sarili niyang paraan at kakayahan. Halimbawa, ang estudyanteng matagal nagkasakit ay hindi nakarinig at nakasali sa mga talakayan, ngunit kung nagbasa siya ng mga libro sa bahay, siguradong hindi siya babagsak sa pagsusulit.

Ang libro ay mahalaga dahil marami tayong pagpipilian dito. Lahat ng gusto, interes, at kailangan nating malaman, makahahanap tayo ng isang libro. Hindi tayo mauubusan ng pagpipilian. 

Ang libro ay mahalaga dahil napapaganda nito ang moralidad ng tao. Naglalaman ng mensahe, aral, at magagandang pag-uugali ang halos lahat ng aklat. Imposibleng hindi natin magaya o maisatao ang mga iyon. 

Ang libro ay mahalaga dahil natutuhan natin ang kasaysayan ng bansa at ibang bansa. Nagkakaroon tayo ng pakialam sa mga nangyari, pangyayari, at mangyayari pa lang. Nagiging makabansa tayo dahil sa pagbabasa ng libro.

Ang libro ay mahalaga dahil nakatitipid tayo. Oo, mahal ang libro, pero libre ang pagbabasa. Yumayaman ang taong palabasa. Literal na nakatitipid tayo dahil napapalitan nito ang ibang bisyo. Natututo rin tayo sa libro kung paano magtipid at gumawa ng kapaki-pakinabang na bagay o gawain. 

Ang libro ay mahalaga dahil wala itong masamang epekto sa katawan, gaya ng mga makabagong teknolohiyang kumikitil sa pagbabasa. Wala itong radiation, na mabilis makasira sa paningin.

Ang libro ay mahalaga dahil mas nakapagpapatalino ito. Wala namang matalinong tao na hindi palabasa. Kung matalino ka, hindi ko na kailangang ipaliwanag ito.

Ang libro ay mahalaga dahil mas mainam ito kaysa pelikula. Mas detalyado kasi ang nasa libro kaysa sa pelikula. Kung ang pelikula ay umaabot lang ng isa hanggang dalawang oras, ang pagbabasa ng nobela sa libro, mahigit pa roon. 

Siguro naman, hindi na natin isasantabi ang mga libro. Siguro naman, sisipagin na tayong magbasa.

Saging na naman!

Tuwing darating si Papa mula sa trabaho, tuwang-tuwa ako. Lagi siyang may pasalubong sa akin. Kung hindi gelatin, ang dala niya ay fried chicken.    Kadalasan, ang bitbit niya ay saging.

              Ang hapag-kainan namin ay hindi nawawalan ng saging. Kung hindi señorita, latundan ang nakahain. Kundi saba, lakatan ang aming kinakain.

              Minsan nga, naisip ko, ganito pala ang maging matsing. Araw-araw kasi kaming kumakain ng saging. Sa almusal, may nilagang saging. Kapag tanghalian, may panghimagas na saging. At sa hapunan, may saging pa rin.

              Minsan nga, naisip ko, baka ako'y maging tsonggo. Tubuan na ako ng buntot at balahibo. Humaba na ang mga kamay ko. At mas mahaba pa kaysa sa mga paa ko. Pagkatapos, umakyat na ako sa mga puno. At sa kagubatan ay manirahan na ako.

              Minsan nga, natanong ko si Mama. "Bakit po madalas saging ang dala ni Papa?"

              "Kailangan kasi ito ng ating katawan," sagot ni Mama.

              "Gaano po kasustansiya ang saging," tanong ko uli sa kanya.

"Napakasustansiya!" sabi niya. Pagkatapos nagbiro pa siya. "Pampakinis din ito ng mukha. Kapag mahilig ka sa saging, hindi ka titigyawatin."

              Nagtataka ako, kaya nagtanong muli ako. "Bakit po?"

              "Tingnan mo ang mga unggoy sa gubat... Hindi ba, wala silang tigyawat?"

              Natawa ako sa biro ni Mama, pero hindi ako naniniwala sa kanya.

              Isang gabi, umuwi si Papa. Saging ang pasalubong niya.

              "Saging na naman!" sabi ko bago ako nagmano kay Papa. Hindi ko napansin na nasaktan ko ang damdamin niya.

              Kaya sa mga sumunod na araw, wala na siyang dala ni isa. Nalungkot ako at nagsisisi na.

              Nami-miss ko na ang saging, pero hindi ko binigkas ang aking hinaing.

              Isang gabi, malungkot na umuwi si Papa. May nararamdaman daw siya.

              Kinabukasan, hindi siya pumasok sa trabaho. Nahihirapan daw siyang kumilos at tumayo.

              Minsan hindi niya mahawakan ang baso. Nahuhulog at nababasag ito.

              Isang linggo nang hindi makapagtrabaho si Papa. Kaya isang araw may dumating na doktora. Tinanong at tsenek-ap siya.

              Sabi ng doktora, kulang si Papa sa potassium. Nabanggit nito ang saging at gamot na ipaiinom.

                            "Salamat po!" sabi ni Mama nang ihatid niya ang doktora.

              "Walang anuman! Basta ang bilin ko sa inyo, ha? Ang saging ay       napakahalaga. Sa bawat tahanan, hindi dapat ito nawawala."

              Simula noon, hindi na ako nagrereklamo kung ang pasalubong ni Papa ay saging.

              Hindi na ako napapangiwi kapag saging ang nakahain. Hindi na rin ako nagtatanong kung magiging kamukha na ako ng matsing.

              Basta ang mahalaga, ang saging ay napakagaling!

Mga Salitang Filipino na Kadalasang Mali ang Pagkakagamit

Bakit kapag nagkakamali ng bigkas ang ating kapwa, pinagtatawanan natin? Bakit kapag mali-mali ang Ingles nila, kinukutya natin?

Big deal ba ang wikang banyaga? Big catch ka na ba kung expert ka sa wika ng iba? Samantalang mas nakakatawa at nakakayamot ang Filipinong mali-mali ang bigkas at baybay sa paggamit ng salita. Naturingang Pinoy, pero hindi naman bihasa sa wikang Filipino.

Halika! Itama natin ang mga kamaliang madalas binibigkas at sinusulat ng kapwa nating Filipino. Panahon na upang aralin at ipagmalaki natin ang wikang sarili.

Ang 'kahapon' at 'kanina' ay huwag nang lagyan ng gitlapi na 'ga.' Hindi 'kagahapon' at 'kaganina' ang tama. Maaaring naririnig natin ito sa ibang lugar, pero mali. Ang mali ay mali. Hindi tayo ipinanganak kanina o kahapon. Matagal nang 'kahapon' at 'kanina' ang mga wastong salita. 

Pakiusap din, huwag namang magtanong ng ganito, "Nakain ka na ba?" Diyos ko! Kung ako ang babaeng tinanong mo, masasampal kita.  Bastos! Sino ang kakain sa akin? Dapat ganito: "Kumakain ka na ba?"

Kapareho lang ito ng tanong na "Saan ka nauwi?" Mali iyan. Baka sagutin ka ng "Nauwi ako sa wala." Ang dapat ay "Saan ka umuuwi?" 

Kung ang gusto mo namang sabihin ay "Saan ka umuuwi?" pero ang nabigkas mo ay "Saan ka natira?" Hay, naku! Bubuntalin talaga kita. Ikaw ang tirirahin ko ng kamao ko. Bastos ka!  "Hindi ako nagpapatira!" Iyan pa ang sasabihin sa `yo ng kausap mo. 

Mag-ingat tayo sa ginagamit nating salita kasi dalawa lang ang maaaring kahinatnan--ang makasakit tayo ng damdamin at masaktan tayo. 

Heto pa. "Napasok ka na pala."

"Put..." 

Dapat ganito: "Pumapasok ka na pala." 

Seryosong usapan naman tayo.

"Nagbigay ng ayuda ang gobyerno, pero marami pa din ang nagrereklamo." 

Pag-usapan natin ang "pa din." Marami akong naririnig na gumagamit nito. Propesyunal. Politiko. Artista. Common tao. Pero lahat sila, Pinoy. Proud Pinoy. 

Mali po ang 'pa din.' Ang tama ay 'pa rin.' Heto ang tama: "Nagbigay ng ayuda ang gobyerno, pero marami pa rin ang nagrereklamo." 

Mali na rin ang 'madumi.' Ang tama ay 'marumi.' Ang 'dumi' ay salitang-ugat. Nagiging 'rumi' ito kapag ang unlapi ay nagtatapos sa patinig. Halimbawa: narumihan, marurumi. 

Kapag ipinilit na tama naman ang madumi, sige, itama natin, pero tunog 'tae.' 

Bakit? 

Ganito. "Huwag kang lalapit sa akin, madumi ako." Ang pakahulugan ko niyan ay "Huwag kang lalapit sa akin, tatae ako." Bastos pakinggan, `di ba? Sabi ko sa `yo, e!

So, forget about 'madumi,' gayundin ang 'madami.' Huwag ding kalimutan ang mga tamang salita na ito: maralita, maramot, marungis, maramdamin (sensitibo), mariin, at marangal. 

Pero, may mga exceptions tayo. 

Ang 'marikit' at ang 'madikit' ay parehong tama. Magkaiba nga lang ang kahulugan. Ang 'marikit' ay 'maganda.' Ang 'madikit' ay kakayahan ng isang bagay na matindi ang dikit. 

Hindi nagiging 'marulas' ang 'madulas.' Ang Marulas ay lugar sa Bulacan. So, tama ang 'madulas.' 

Narito ang iba pang mga salitang hindi na pinapalitan ang 'd' ng 'r': madilim, madamdamin (madrama), maduling, madali, at madiriin.

Move forward na tayo...

Huwag na raw gagamit ng 'tubig-baha.' Ayon ito sa panayam na nadaluhan ko. Tubig naman kasi talaga ang baha, kaya sapat na ang 'baha.'

Pero, puwedeng gamitin ang 'tubig-dagat,' tubig-ulan, 'tubig-tabang,' marami kasing klase ang tubig. 

Huwag na ring lalagyan ng salitang 'kulay' ang mga talaga namang kulay. Kaya, mali ang mga ito: kulay-pula, kulay-asul, kulay-dilaw, at iba pa. Dapat pula, asul, dilaw. Ngunit maaari ang mga ito: kulay-abo, kulay-tsokolate, kulay-rosas, kulay-ube, kulay-kahel, kulay-dugo, at iba pa, kasi may mga katulad silang bagay, prutas, o pagkain. 

May mga mali rin ang mga Filipino kapag nagsusulat. Sa pagsasalita, hindi ito napapansin, pero kapag encoded at naisulat na, makikita ang kamalian.

Mali ang 'nalang." Dapat 'na lang.' Halimbawa: Ako na lang ang lalabas. 

Mali rin ang 'palang' kung ang ibig sabihin ay "Darating palang ang ayuda mamaya." Dapat ay 'Darating pa lang siya." Puwede rin ang 'palang,' kapag ganito ang pahayag: "Meron palang dumating na ayuda kanina." Ang 'palang' ay galing sa katagang 'pala.' Hindi po ito kagamitan sa paghukay. Ang 'pala' ay ingklitik. 

Mali rin ang 'kana,' kung ang nais sabihin ay 'Nakatanggap ka na ng ayuda, kaya magpasalamat ka na lang.' Kapag 'kana' ang ginamit, nangangahulugan ito ng 'Amerikana' o babaeng taga-Amerika.

Hindi po 'tignan,' kundi 'tingnan.' 

Hindi po 'buhaya,' kundi 'buwaya.'

Hindi po 'kunyari,' kundi 'kunwari.'

Madalas din tayong magkamali sa paggamit ng nang at ng; daw at raw; din at rin; may at mayroon; kung at kong; bunganga at bibig; sina at sila; at marami pang iba. (Panoorin na lang ang vlogs ko ukol sa mga ito.)

Hanggang dito na lang muna. Sana'y marami kayong natutuhan. Sana magamit ninyo ang mga ito sa pakikipag-usap at pagsusulat.

Hindi masama ang magkamali, pero hindi rin masamang itama ang mali. Mas masama kung manatili tayo sa pagkakamali. At ang pinakamasama ay ikahiya natin ang wikang Filipino, habang ipinagmamalaki ang wika ng iba. 

Ang Kadang-Kadang ni Dang-Dang

"Sawsaw suka, mahuli taya" sabay-sabay na awit ng magkakalaro na sina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando. "Puwede ba akong sumali sa laro ninyo?" tanong ni Dangdang. "Hindi ka puwedeng sumali sa amin! Babae ka. Baka mapilayan ka," sabi ni Lando. "Ano ba'ng lalaruin ninyo?" "Luksong-baka at luksong-tinik. Makipaglaro ka na lang ng taguan o kaya sipa kina Nene, Kaykay, Denden Monang, at Lala. Nalungkot na naman si Dang-Dang habang pinanonood ang laro ng mga ito. Araw-araw siya nitong tinatanggihan at hindi isinasali sa laro. "Sali ako sa barilan ninyo," sabi ni Dangdang. "Hindi puwede. Panlalaking laro ito. Maglaro kayo nina Nene ng manika at bahay-bahayan," sabi ni Sam-Sam. Nalungkot na umalis na lang si Dang-Dang. "Bumaba ka rito, Dang-Dang!" sigaw ni Pinong. "Gusto ko ring makarating sa tuktok," sagot ni Dang-Dang. "Kababae mong tao, aakyat ka sa puno. Doon ka na kina Kaykay. Maglaro kayo ng Chinese garter o kaya luto-lutuan. Naiinis na bumaba si Dang-Dang. "Sali ako!" masayang sabi ni Dang-Dang. "Mahirap ang larong syato," sagot ni Pinong. "Marunong ako niyan." "Baka kapag natalo ka, umiyak ka pa sa parusa namin. Doon ka na kina Denden. Maglaro kayo ng piko o kaya ng lastiko." Nakaismid na tumakbo palayo si Dang-Dang. "May mga teks at holen ako," sabi ni Dangdang sa mga batang lalaking naglalaro ng trumpo. "Laro tayo!" "Doon ka na! Baka matamaan ka rito!" singhal ni Sam-Sam. "Makikipaglaro lang naman ako sa inyo, e." "Ayaw nga namin! Doon ka na kasi kina Monang. Mag-Jackstone kayo o kaya magsungka." Naiinis na umalis si Dang-Dang. "Baka gusto ninyo akong isali. Ako ang taya," presenta ni Dang-Dang sa mga kaibigang naghahabulan. "Huwag na. Mabibilis kaming tumakbo. Baka hingalin ka lang," sagot ni Berto. "Hindi. Kaya ko kayong habulin." "Huwag na nga! Doon ka na kina Lala. Maglaro kayo ng 'Langit-Lupa' o kaya pitik-bulag. Nagdadabog na tumalikod si Dang-Dang. "Kaninong gagamba ang gustong ilaban sa gagamba ko?" tanong ni Dang-Dang. Tumigil sa pagsasabong ng gagamba sina Puloy at Berto. Tiningnan naman nina Pinong, Sam-Sam, at Lando ang laman ng kanyang kahon ng posporo. "Gagambang bahay!" bulalas ni Berto. Pinagtawanan nila si Dang-Dang. Galit na galit na umalis si Dang-Dang. "Nakakainis kayo! Hinding-hindi na ako makikipaglaro sa inyo kailanman!" Lalong lumakas ang tawanan ng mga batang lalaki. Hindi na nga nagyayang maglaro si Dang-Dang kina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando. Araw-araw, inaabangan nila si Dang-Dang. Minsan, tumigil na sila sa paglalaro ng sipa kasi hindi dumating si Dang-Dang para mangulit. "Nasaan kaya siya?" tanong ni Lando. "Baka kalaro niya sina Nene, Kaykay, Denden, Monang, at Lala," tugon ni Sam-Sam. "A, oo nga! Tara, puntahan natin," sabi naman ni Pinong. "Nanay, tatay, gusto kong tinapay... Ate, kuya, gusto kong kape... Lahat ng gusto ko ay susundin n'yo... Ang magkamali ay pipingutin ko... Isa... Isa, dalawa... Isa, dalawa, tatlo... Isa... Isa, dalawa... Isa, dalawa, tatlo." Iyan ang awit-laro nina Nene, Kaykay, Denden Monang, at Lala, na naabutan nina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando. "Wala pala rito si Dang-Dang," sabi ni Berto. "Sayang! Yayayain sana natin siyang magpadausdos sa burol gamit ang palapa ng niyog," malungkot na wika ni Puloy. "Oo nga. Sigurado, magugustuhan niya iyon." Inimadyin na rin ni Lando ang laro nila sa burol na kasama si Dang-Dang. "Hindi kaya nagtatampo siya sa atin?" tanong ni Sam-Sam. "Ay, oo nga! Naalala n'yo ba ang sabi niya?" sabi naman ni Pinong. "Naalala ko. Sabi niya, hindi na siya kailanman makikipaglaro sa atin," tugon ni Berto. "Halikayo! Puntahan natin siya. Magsori tayo sa kanya," panukala ni Puloy. Sang-ayon naman ang lahat, kaya pumunta sila sa bahay ni Dang-Dang. Tinawag nila nang sabay-sabay si Dang-Dang. Nang lumabas si Dang-Dang nang nakasakay sa kadang-kadang na bao, pinagtawanan nila ito. "Bakit kayo tumatawa?" tanong ni Dang-Dang. "Nakakatawa kasi ang laruan mo," sagot ni Lando. "Bakit? May nakakatawa ba rito? Kaya ba ninyong gawin at laruin ito?" Naiinis na si Dang-Dang. "Oo naman! Napakadali niyang gawin," sagot ni Sam-Sam. "Gamit ang lubid at bao ng niyog, makagagawa ka na ng kadang-kadang na bao," sabi naman ni Pinong. "Ako nga ang madalas mauna sa karera namin niyan, e!" pagyayabang ni Berto. "Kaya kung ako sa 'yo, itapon mo na 'yan. Magpadausdos na lang tayo sa burol, gamit ang palapa ng niyog. Gusto mo 'yon, 'di ba?" tanong ni Puloy. "Oo, pero hindi na ako makikipaglaro sa inyo kahit kailan!" Inismiran sila ni Dang-Dang. "Sige na, Dang-Dang. Sori na... Hindi ka na namin pagtatawanan. Lagi ka na naming isasali sa laro namin," sabi ni Lando. Pinilit pa ng mga batang lalaki si Dang-Dang nang inirapan lang sila nito. "Sige, sasali ako sa laro ninyo... kung matatalo ninyo ako sa kadang-kadang," tugon ni Dang-Dang. Nagtawanang muli sina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando, ngunit agad din naman nilang tinakpan ang kanilang mga bibig. "Kukunin ko ang dalawang pares ko ng kadang-kadang." Paimpit na nagtawanan sina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando nang tumalikod si Dang-Dang. Napanganga naman sila nang makita ang dalawang pares ng kadang-kadang na kawayan o tikayad na hila-hila ni Dang-Dang. "Hala! Lagot! Akala ko, kadang-kadang na bao. Hindi ako marunong niyan. Marunong ba kayo niyan?" tanong ni Berto. "Hindi rin!" halos sabay-sabay na sagot nina Puloy, Pinong, Sam-Sam, at Lando. "Game na?" natatawang tanong ni Dang-Dang. Ipinakita muna niya kung paano gamitin ang kadang-kadang. Nagpakitang-gilas siya sa paglakad, pagtakbo, at pagtalon. Nagpalakpakan sina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando sa ipinakitang husay ni Dang-Dang. "Kayo naman! Isa-isa kayong susubok bago ang karera," deklara ni Dangdang. Walang nagawa sina Puloy, Berto, Pinong, Sam-Sam, at Lando, kundi ang subukan ang kadang-kadang ni Dangdang. Tawa naman nang tawa si Dangdang habang nakikita niyang nahihirapang matuto ang mga kaibigan.

Mga Kakayahang Nalilinang ng Pagbabasa at Pakikinig ng Kuwento

"Kuwento nang kuwento, wala namang `wenta!" Iyan ang minsang narinig ko sa isang estudyante. Nakalulungkot.

"Patawarin mo sila dahil hindi nila alam ang kanilang sinasabi."

May kuwenta ang pagbabasa ng kuwento. Maraming pag-aaral ang nagpapatotoo na ito ay mga mabubuting dulot sa nagbabasa o nakikinig. Maraming kakayahan ang maaaring malinang sa pagbabasa at pakikinig ng kuwento.

Ang mga sumusunod ay mga kakayahan nalilinang dahil sa kuwento. May tips na rin para sa mga guro upang magkaroon ng makulay at makabuluhang gawain ang mga mag-aaral. 

Una. Nagagamit ang nakagisnang kaalaman. May mga bahagi sa kuwento na maiuugnay niya sa kanyang mga karanasan, lalo na kapag naibahagi niya ito. 

Gawain: Sumulat ng maikling salaysay na katulad ng nangyari sa tauhan sa kuwento.

Ikalawa. Nakapagtatanong. Ang pagtatanong ang isang kakayahan. Kung ang mambabasa o tagapakinig ng kuwento ay magtatanong, matututo siya nang husto. 

Gawain: Maglista ng mga tanong habang binabasa o pinakikinggan ang kuwento, na sasagutin pagkatapos. 

Ikatlo. Natutukoy ang layunin ng may-akda. Hindi lang kaalaman at kasiyahan ang naibibigay ng kuwento, kundi pati mensahe. Ang matukoy ito ay nangangahulugang mahusay ang nagbasa o nakinig ng kuwento dahil ang iba nito ay nakatago.

Gawain: Alamin ang mensaheng nais iparating ng may-akda. 

Ikaapat. Natutukoy ang pangunahing diwa. Ang mambabasa o tagapakinig ng kuwento ay nararapat na mahusay tumukoy ng pangunahing diwa upang maipaliwanag niya isa sa sarili niyang pangungusap--pasalita man o pasulat.

Gawain: Isulat ang pangunahing diwa ng mga sumusunod na bahagi ng kuwento

Ikalima. Nakikilala ang pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari. Kapag naintindihang maigi ang binasa o napakinggang kuwento, kayang-kaya nang pagsunod-sunurin ang mga pangyayari, pasalita man o pasulat. Kaya na niyang ikuwentong muli sa sarili niyang pangungusap.

Gawain: Lagyan ng 1 hanggang10 ang mga pangyayari sa kuwento ayon sa tamang pagkakasunod-sunod ng mga ito.

Ikaanim. Nakikilala ang sanhi at bunga. Nahahasa ang kakayahan sa pangangatwiran dahil dito. Kadalasan, nagkakaroon din ng reyalisasyon ang mambabasa o tagapakinig dahil nababanggit ang sanhi at bunga ng bawat kilos ng tauhan.

Gawain: Isulat kung ang sinalungguhitang parirala ay 'sanhi'o 'bunga.'

Ikapito. Nakabubuo ng hinuna. Hindi ito pagiging 'judgemental.' Mahalaga itong bahagi sa pagbabasa at pakikinig ng kuwento upang manatili ang interes. 

Gawain: Bigyan ng opinyon ang mga sumusunod na kilos ng mga tauhan. 

Ikawalo. Nahuhulaan ang susunod na pangyayari. Tulad nang pampito, mahalaga rin ito upang sundan at tapusin niya ang kuwento. 

Gawain: Lagyan ng wakas ng kuwento. 

Ikasiyam. Nakakapagbuod. Ang mambabasa o tagapakinig ng kuwento ay may kakayahang bumuo ng sinopsis kapag naunawaan niya ito. Naisusulat o masasabi niya ito sa iba, gamit ang sarili niyang mga salita, nang hindi lumalayo sa tunay na ideya.

Gawain: Sumulat ng buod ng kuwentong nabasa o napakinggan.

Ikasampu. Pagtukoy sa opinyon at katotohanan. Dahil ang kuwento ay maaaring piksyon at di-piksyon, mainam na may kaalaman ang nagbabasa o nakikinig ng kuwento na tukuyin ang katotohanan at opinyon upang mapili niya ang dapat na paniwalaan.

Gawain: Isulat sa patlang kung ang pahayag ay 'Opinyon' o 'Katotohanan.' 

Ikalabing-isa. Nakakakalap ng mga detalye. Sa pananaliksik, mahalaga ang mga detalye, datos, at impormasyon, kaya sa pagbabasa at pakikinig pa lang ng kuwento ay dapat ginagawa na ito. Ito rin kasi ang mga sagot na tanong sa kuwento.

Gawain: Tukuyin ang mga 'tauhan,' 'tagpuan,' 'suliranin,' 'solusyon,' o 'wakas,' ng kuwento.

Ikalabindalawa. Nakapaghahambing at nakapagkukumpara. Sa pagbabasa at pakikinig ng kuwento, nasasanay ang sinoman na paghambingin ang mga tauhan, lugar, bagay, pangyayari, at gawain. Naikukumpara rin nila ang mga ito, kaya mas lumalawak ang kamalayan nila, gayundin ng lohika. 

Gawain: Gamit ang Venn Diagram, ibigay ang mga katangiang magkaiba at magkatulad ng dalawang tauhan. 

Ikalabintatlo. Nakakabuo ng koneksiyon. Sa pagbabasa ng kuwento, naikokonekta ng mambabasa ang sarili sa mgabtauhan sa kuwento. Nakakabuo siya ng sariling mundo, gayundin sa pakikinig. Maliban dito, nakabubuo ng koneksiyon ang nagbabasab at nakikinig ng kuwento. Nawawala ang harang sa pagitan nila, kaya nga mainam ang kuwento sa mga magulang at mga anak, gayundin sa mga guro at mga mag-aaral.

Gawain: Gayahin si Lola Basyang sa pagbabasa ng kuwento, habang nakikinig ang mga kaklase.

Ikalabing-apat. Nakakabuo ng imahe. Naeensayo ang isip ng nagbabasa at nakikinig ng kuwento lalo na kapag ang binabasa ay walang larawan. Iniisip nila ang larawang nabubuo sa bawat bahagi ng kuwento, kaya mas madali nila itong unawain.

Gawain: Iguhit ang mga sumusunod na bahagi ng kuwento. 

Next time, kapag may narinig ako na walang kuwenta ang pagbabasa at pakikinig ng kuwento, bubusalan ko ang bibig niya. O kaya, ipakikilala ko sa kanya ang mga kapitbahay kong tsismoso at tsismosa. Sila yata ang gusto niyang pakinggan. At fake news yata ang mga gusto niyang basahin. 

Siyam na Uri ng Mambabasa (Readers)

Halos lahat tayo ay reader (nakababasa), puwera na lang sa 'No read, no write' talaga. Pero, hindi lahat ay pare-pareho ang uri, lalo na't iba-iba rin ang genre na gusto nating basahin.

Alamin natin kung anong uri tayo ng mambabasa (reader).

Una, ang 'The Finisher.' Siya ang reader na natatapos agad ang isang libro sa isa o kaunting upuan. Mabilis talaga siyang magbasa. Kaya niyang basahin ang isang chapbook sa loob lang ng ilang oras. Wala pang isang araw. Matindi! Hikab lang ang pahinga... Excited kasi siya sa ending ng story. Ang tanong, may comprehension kaya?   Sana meron kasi reading without comprehension is not reading. Ito ay isa lang 'pagbigkas.'

Pangalawa, ang 'The Collector.' Siya ay hindi lang reader, collector pa. Mas marami pa siyang koleksiyon kaysa sa mga nabasang libro. Mas masaya kasi siyang makompleto niya ang series, kaysa mabasa ang content. Binabasa naman niya, pero paminsan-minsan lang. Kaya nga, natatambakan siya ng mga babasahin. Lalo pa, marami siyang paboritong manunulat. Kulang na lang, magtayo na siya ng bookstore o library. Pustahan tayo, meron siyang books ni J.K Rowling, John Green, Martha Cecilia, at iba pa.

Pangatlo, ang "The Borrower.' Siya ang reader na walang pambili ng libro, kaya nanghihiram na lang. Praktikal siya. Once niya lang naman daw babasahin, bakit bibili pa siya? Saka may mga mahihiraman naman siya. Kaya lang, hindi na niya sinasauli. Dinadaan niya sa kalimot. Magsauli man, napilitan lang kasi naalala ng hiniraman. Kapag ikaw ang nahiraman nito, tapos bigla mong naalala na may hiniram pala sa `yo, matagal na. Naku! Ang sarap niyang hampasin ng encyclopedia sa bumbunan para mawala ang amnesia. (Soli-soli din pag may taym, ha?)

Pang-apat, ang 'The Librarian.' Siya ang reader na katulad ni 'The Borrower.' Ang kaibahan nga lang, si The Librarian, sa library nanghihiram. Minsan, nagbabasa siya sa mga bookstore. Kaya siya tinawag na 'The Librarian' kasi feeling niya, siya ang librarian o siya ang may-ari ng bookstore. Kulang na lang ng sofa. Kulang na lang, ayusin niya ang pagkakasalansan ng mga aklat doon. Well, magandang trabaho ang librarian. 

Panglima, ang 'The Choosy One.' Siya ang reader na may pambili ng books. Pero, siya naman ang reader na metikuloso sa pagpili at pagbili ng libro. Mas matagal pa sa siya forever kapag nasa bookstore siya. Hindi malaman kung anong gusto at anong bibilhin. Minsan, wala namang nabili pagkatapos nang matagal na halungkatan. Kulang na lang, awayin siya ng staff ng bookstore. Siya rin siguro ang taong napag-iwanan ng panahon dahil ang tagal pumili ng jojowain. Hayan, single pa rin siya hanggang ngayon. Pihikan?

Pang-anim, ang 'The Non-completer.' Siya naman ang reader na hindi matapos-tapos sa pagbabasa. Maaaring dahil wala siyang time o dahil tamad siyang magbasa. Ang kagandahan sa kanya, katulad siya ni 'The Collector.' Bumibili pa rin siya kahit hindi pa niya tapos basahin ang isang book. Maaaring impulsive buyer siya o maaaring naghahanap lang siya ng genre na gusto niya, kaya panay ang bili niya. Anyways, wala na tayong pakialam doon kasi may pambili naman siya. Baka gusto niya ring magtayo ng library.

Pampito, ang 'The Judgemental.' Siya ang reader ng books na may magagandang cover. Pero, siya ang reader na kadalasang disappointed kasi bumabase sa panlabas na anyo. Napakarami na niyang librong nabili, pero iilan pa lang ang natapos niyang basahin. Ang iba, nasimulan niya lang at ayaw na niyang tapusin. Ang maganda sa kanya, ipinamimigay o ipinapanreregalo niya ang books na hindi niya gusto. Ang pangit sa kanya, hindi pa rin siya nadadala. Sige pa rin ang bili niya ng aklat na may cute na cover. Bahala nga siya! Ayaw kong maging jugdemental sa kanya. Basta totoo ang kasabihang 'Don't judge the book by its cover.' Hindi niya ito alam. 

Pangwalo, ang 'The Bookworm.' Madaling sabihing 'bookworm' ang isang taong mahilig magbasa o madalas magbasa, pero mali. Ang totoong 'The Bookworm' ay nagbabasa nang 24/7. Maghapon. Magdamag. Sounds exaggerated, pero baka nga merong uri ng ganitong reader. Kung wala mang may kakayahang magbasa ng 24 oras, kahit 12 hours, puwede na rin sa uri na ito. Pero, wow! Grabe ang sipag niyang magbasa. Mapapasana all ka na lang. Siya siguro ang taong binabayaran para magbasa. Ang motto niya ay 'Reading is life.' 

At pangsiyam, IKAW! Oo, ikaw ang pangsiyam na uri. AKO rin, ganito rin akong uri ng reader. Ikaw at ako ay TAYO. Pero, walang tayo. Kidding aside... Kung hindi ka isa sa walong uri, ikaw ang combination nila. O kaya'y ikaw ang naiibang reader na hindi nabanggit. Espesyal ka. Naks! Parang haluhalo lang. 

Anoman ang uri natin bilang mambabasa, hindi na bale iyon. Ang mahalaga, patuloy tayong nagbabasa sapagkat ito ay may malaking ambag sa buhay at pagkatao natin. May nabasa ako. Kung ano raw binabasa natin, iyon tayo. 

Happy reading, everyone!

Tips for Reading Together

Reading is such a wonderful activity. It is one of the most important ingredients to become all that you can be. It develops your brain. It provides a window into the world around you. It can help you become a better person.

Reading is better when it is done together. Reading together establishes confidence and motivates participation.

Reading together is learning together.

Here are the tips for Reading Together. It is from the Oxford University Press.

1. Talk about the title and the picture on the front cover.

2. Discuss what you think the story might be about.

3. Read the story together, inviting your child to read as much of it as they can.

4. Give lots of praise as your child reads, and help them when necessary.

5. If they get stuck, try reading the first sound of the word, or break the word into chunks, or read the whole sentence again. Focus on the meaning.

6. Re-read the story later, encouraging your child to read as much of it as they can. Children enjoy re-reading stories and this helps to build their confidence.

Have fun reading together!

Ako si CoViD-19.

Hi, mga mortal! Ako nga pala si CoViD-19. Una akong nakilala bilang si Novel CoronaVirus o NCoV. Sabi nila, galing daw ako sa Wuhan, China. Kung anoman ang totoo, ako lang ang nakakaalam. Basta ang alam ko, nasa paligid n'yo lang ako --nag-aabang.

Natatakot na sa akin ang buong mundo. Marami na akong dinapuan, hinawaan, at pinatay. Kahit mga frontliners, hindi ko pinaliligtas.

Kahit pa, under quarantine na ang bansa, patuloy pa rin ako sa pamumuksa. Masaya ako dahil maraming ang matitigas ang ulo at makakapal ang mukha. Masaya ako dahil nahihirapan kayo!

Kahit pa gumamit kayo ng face mask o surgical mask, kung labas naman kayo ng labas, wala rin! Alam niyo naman na kahit saan nabubuhay ako.

Kahit i-hoard n'yo pa ang alcohol at ipaligo, kung walang social distancing at walang disiplina, hahawa pa rin ako sa inyo. Sa lahat ng hawakan ninyo, namamahay ako.

Kung ako sa inyo, palakasin ninyo ang inyong immune system nang hindi ko kumapit sa inyo. Kumain ng mga prutas at gulay. Mag-ehersisyo kayo. Maligo araw-araw. Kapag mahina kayo, yari kayo sa akin.

Gusto kong maraming maging positibo sa inyo. Matutuwa ako kapag makita ko ang mga sintomas sa inyo. Ang ubong walang plema, lagnat, at papanakit ng katawan ay ilan lamang sa mga palatandaan.

Malas kayo, kung asymptomatic ang nakasalamuha ninyo..Kapag maraming ganito, tiyak lolobo ang positibo sa virus ko. Pandemic talaga ito. Masasakop ko ang buong mundo.

Kaya, sige... lumabas kayo! Kahit hindi kayo frontliners, sige labas kayo. Huwag kayong makinig sa inyong pangulo, mayor, at kapitan. Nosi ba lasi?

Sayangin ninyo ang effort at pondo ng gobyerno. Sayangin ninyo ang buong buhay ng mga bayaning frontliners ninyo. YOLO. You only live once, iyan ang motto ninyo.

Pero sa akin, YLEYODO. You live everyday. You only die once. May libre namang cremation. Sagot na ni Joy ang hurno mo.

Social distancing? Naku! Imposible iyan. Go! Get closer. The closer you are, the closer you will get me. Close tayo,`di ba?

Stay home? Naku! Boring sa bahay. Nasaan ang kalayaan? Go out! Party-party. Walwal. Bonding with friends. Gala. Masaya sa labas ng bahay. Masaya ako niyan. Masaya akong kakapit sa katawan ninyo. Kung saan kayo masaya, suportahan ko kayo.

Pagkagaling n'yo sa labas, huwag kayong maghugas ng kamay. Hawaan n'yo ang mahal ninyo sa buhay para 'It's a tie!'

Ang hirap kayang maghugas ng kamay. Kakanta pa kayo ng 'Happy birthday,' e, hindi n'yo birthday. Mukha lang kayong tanga. Huwag nang maghugas ng kamay! Nasa bahay lang naman kayo, e.

Huwag na rin kayong magdisinfect ng bahay ninyo at ng mga pampublikong lugar. Useless lang! Kakapit pa rin ako at mabubuhay dahil hindi kayo nagkakaisa. Hindi kayo nagtutulungan. Hindi kayo sumusunod.

Ako si CoViD-19. Ako ay immortal. Hindi ninyo ako mapipigilan. Pataas nang pataas pa ang bilang ng positibo. It means, posibleng matagalan pa ang ECQ o Enhanced Community Quarantine o lockdown.

Ayaw n'yo iyon, `di ba? Ayaw ninyo ang lockdown kasi feeling ninyo pinapatay kayo. Feeling ninyo, mas mamamatay kayo sa boredom kaysa sa virus.

Ang iba naman, naniniwalang mas mamatay sa gutom kaysa sa virus. Tampalasan! Ang ibon nga, nabubuhay kahit walang nagpapakain, kayo pa kaya.

Mas matakot kayo sa akin dahil ako ang kalabang hindi ninyo nakikita. Marami nang bansa ang aking naulila. Kung gusto ninyong makaligtas, mag-isip kayo. Kumilos! HEAL AS ONE.

Ako lang ito--si CoViD-19. Kayang-kaya ninyo akong talunin. Kayang-kaya, basta sama-sama, basta may disiplina, basta walang kuda, basta may gawa, at basta may pagkakaisa.

16 Bagong Kulay sa Crayola

Lahat tayo ay gumamit ng crayons o mas kilala nating Crayola. Hindi man lahat ay naging mapalad na makagamit ng double, pero halos kabisado natin ang kulay ng single. Ang hindi ako sigurado ay kung alam nating lahat ang tawag ng labing-anim na kulay nito sa mga wika ng Pilipinas. 

Naalala ko pa, iniyakan ko pa ang nanay ko dahil gusto kong double ang Crayola ko. Ngayon, kapag may magtanong sa akin kung ano ang Filipino translation ng mga kulay na ito, sigurado ako... mas maiiyak ako.

Mapalad ang ibang nakagamit ng 24. Pero, sigurado ako, hindi nila memorized lahat ng kulay roon. 

Mabuti na lang, nabasa ko sa website ng FilipiKnow ang mga ito.

Kaya, samahan ninyo akong isa-isahin ang 16 na kulay na sikat na sikat noon hanggang ngayon.

Morado. 

Ito ay salitang Espanyol na katumbas ng 'purple.' Ang kulay na ito ay matingkad sa lila.  Maaari rin itong tawaging 'purpura.'

Lungti.

Ito ay salitang Filipino na katumbas ng 'green.' Ang kulay na ito ay nasa pagitan ng dilaw at bughaw sa spectrum. Maaari rin itong tawaging 'berde,' 'lungtian,' at 'lunti.' Ang tawag ng mga Tausug sa kulay na ito ay 'gaddung.'

Bughaw.

Ito ay etnikong salita. Katulad ito ng kulay na 'asul,' na galing sa salitang Espanyol na 'azul.' Ito ay kulay ng maaliwalas na langit. Ang mga Iloko, tinatawag itong 'balbag.' Sa Maguindanao, tinatawag itong 'bilo.' Sa spectrum, nasa pagitan ito ng lungti at lila.

Lila.

Ito ay mula sa Espanyol, na may katumbas na salitang Ingles na 'violet,' 'lavender' o 'lilac.' Ito ay mapusyaw na bughaw at may bahid ng pula. Maaari rin itong tawaging 'ube,' 'haban' o 'haban-ube.'

Mabaya.

Palasak na kasi ang 'pula.' Para maiba naman, ang 'mabaya' ay salitang Ivatan ng Batanes para sa 'red.' Ito ang kulay na katulad ng dugo. Ang mga Maranaw, tawag nila rito ay 'kanaway.' 'Bulagaw' naman ang tawag dito ng mga Waray.  Sa Pangasinan, ito ay 'anbalanga.' Ang mga Ilokano, tinatawag itong 'labaga.'

Rosas.

Hindi naman daw pula ang kulay ng bulaklak na 'rose.' Ito ay nasa pagitan ng 'red' at 'magenta.' Kaya ang 'rosas' ay kulay na 'rose.' Ito ay mapusyaw na pula. 

Kalimbahin.

Sa pagitan ng 'rose' (rosas) at 'lavender' (lila) ay ang 'kalimbahin.' Ito ang tunay na katumbas ng 'pink.' Ang kalimbahin ay mapusyaw na pula hanggang sa maputla at mamula-mulang lila. 

Kayumanggi.

Ito ay katumbas ng 'brown.' Ito ang kulay ng balat ng karamihang Filipino. Kakulay rin ito ng lupa. Mas mapusyaw ito kaysa sa 'coffee' (kape). Ang kulay na ito ay manilaw-nilaw na kape. Ang 'tan' naman ay mas matingkad na kayumanggi.

Kunig.

Ito ay katumbas ng 'yellow.' Ito ay salitang Ilokano na katumbas ng 'dilaw' sa Filipino, ng amarilyo (amarillo) sa Espanyol, at 'biyaning' sa Tausug. Sa spectrum, nasa pagitan ito ng lungti at kahel. 

Kahel.

Ito ay nagmula sa salitang Espanyol na 'cajel,' na katumbas ng 'orange.' Maaari rin itong tawaging 'dalandan' at 'naranha.' Ito ay mamula-mulang dilaw. Sa spectrum, nasa pagitan ito ng dilaw at pula.

Malamaya.

Ito ay katumbas ng 'grey/gray.' Galing ito sa mga salitang Tagalog na 'mala' at 'maya,' na ang kahulugan ay 'gaya ng maya.' Maaari rin itong tawaging 'kulay-abo' o 'abuhin.' 

Puraw.

Ito ay katumbas ng 'puti' o 'white.' Ito ang kulay ng repliksiyon ng nakikitang sinag ng spectrum. Marami itong katumbas na salita sa iba't ibang wika ng bansa, gaya ng 'bukay' ng T'boli, 'busag' ng Waray, 'malattibuntal' ng Maguindanao, at 'maydak' ng Ivatan.

Garing.

Ito ay katumbas ng 'off-white' o 'ivory.' Ito ang kulay ng ngipin at sungay ng mga elepante at walrus. Ito ay manilaw-nilaw na puti. Kulay-krema. 

Kanaryo.

Ito ay katumbas ng 'canary.' Galing ito sa salitang Espanyol na 'canario.' Ito ay mapusyaw na dilaw. Ang 'kanaryo' ay isa ring ibon. 

Esmeralda.

Ito ay katumbas ng 'emerald' o 'emerald green.' Ito ay matingkad na lungti. Ito ay tawag din sa isang mamahaling hiyas o bato.

Dagtum.

Ito ay salitang Cebuano na ang katumbas ay 'itim' o 'black.' Ito ang pinakamadilim na kulay sa spectrum. Ito ang kulay ng uling. Sa ibang bayan, itinatawag itong 'itom' (Bicol, Waray, Maguindanao, Tausug, at iba pa)  'itum' (Aklanon), 'nangisit' (Iloko), at tuling (Kapampangan).

Siguro naman, makakabisado natin ang mga ito. Mas astig ang mga translation na ito. Nakakadugo ng ilong. 

Tandaan: Astig, ang may alam!

Ano'ng Hitsura ng Demonyo?

Hilig ni Koko ang pagguhit. Iba't ibang midyum ang kaniyang ginagamit. Pero ang paborito niyang gamitin ay lapis.

Isang araw, may gusto siyang iguhit.

"Mama, ano po ang hitsura ng demonyo?" tanong ni Koko.

Bahagyang nagulat ang ina, na kasalukuyang naglalaba. "Iba-iba ang hitsura nila. Paglaki mo, makikilala mo rin sila. Kaya mag-iingat ka sa kanila."

Kumunot ang noo ni Koko. "Hindi na po ako makapaghihintay ng paglaki ko. Iyon po kasi ang iguguhit ko. Saan po ba makikita ang demonyo?"

"Kahit saan," tugon ng ina. "Minsan, kaibigan mo pa."

"Po? Kaibigan ko po?"

Ang ina ay nakangiting tumango.

"Sige po," paalam ni Koko at agad na tumakbo.

"Saan ka pupunta?" sigaw ng ina.

"Hahanap po ng demonyo nang makaguhit ako!"

Paglabas ni Koko sa bakuran nila, si Lee agad ang nakita niya. "Halika, Koko, samahan mo ako," yaya nito.

"Saan tayo pupunta?"

"Basta lang. Sumunod ka lang."

Sa palikuran ng kalaro nilang si Clara sila pumunta.

"Anong gagawin natin dito," tanong ni Koko.

"Sssh! Ang ingay mo!" Binulungan ni Lee si Koko.

"Ano? Sisilipan natin si Clara?"

Binusalan siya ni Lee. "Ang ingay mo naman, e!"

"Bitiwan mo ako. Uuwi na ako. Masama ang gagawin mo."

Tumakbo si Koko palayo. Sa bahay ni Siva naman siya tumungo.

Naabutan niya sa bakuran ang ina ni Siva.

"Magandang araw po, Aling Amanda! Nandiyan po ba si Siva?"

"Magandang araw rin, Koko! Kumakain sila ni Shintaro."

Pinapasok ni Aling Amanda si Koko.

Sa hapag-kainan, naabutan niya ang kumakaing kaibigan, habang si Shintaro ay takam na takam.

"Bakit hindi mo binibigyan ang kapatid mo?" tanong ni Koko.

"Kumain na siya," sagot ni Shiva.

"Kakaunti kasi ang binigay mo. Mas marami ang sa 'yo," iyak ni Shintaro.

"Mataba kasi ako kaya mas maraming pagkain ang kailangan ko."

"E, nagugutom pa nga ako."

"Bigyan mo naman ang kapatid mo," sabi ni Koko.

"Ayoko! Gutom pa rin naman ako. Bakit ka kasi nangingialam dito?" singhal ni Siva kay Koko.

"Masama kasi ang ginagawa mo sa kapatid mo."

"Umalis ka na nga rito!"

Malungkot at tahimik na umalis si Koko.

Nakita ni Koko si Inggrid na nakaupo sa harap ng mansiyon.

"Inggrid, ano'ng ginagawa mo riyan?" tanong niya.

"Wala. Naiingit ako sa bahay nila."

"Humahanga ka ba o naiinggit ka talaga?"

"Naiinggit talaga ako. Sana anak na lang ako nina Misis at Mister Go. Bakit pa kasi ako ipinanganak nang ganito."

"Naku, Inggrid, hindi maganda ang iniisip mo. Mapalad pa rin kasi kasama mo ang pamilya mo."

"Kahit na! Nakakasawang maging mahirap, Koko," sabi ni Inggrid, saka tahimik na lumayo.

Malungkot na lumayo si Koko sa lugar na iyon nang hindi tinitingnan ang mansiyon.

Pumunta siya sa bahay ni Tammy, na nasa tabi ng simbahan. Naabutan niya ang kaibigan at ina nito sa bakuran.

"Wala akong utos na sinunod mo! Ang tamad-tamad mo! Hindi ka man lang tumulong sa amin ng ama at mga kapatid mo," mangiyak-ngiyak na pagalit ni Aling Socorro.

Walang kibo si Tammy hanggang iwanan ito ng inang nanggagalaiti.

Hindi na lumapit si Koko, sa halip, siya ay lumiko.

Dahil sa lungkot at siya'y nakayuko, muntik na siyang mabunggo ng bisekleta ni Bang, na mukhang bagong-bago.

"Ano ba 'yan, Koko!? Magagasgasan pa ito dahil sa 'yo!"

"Sorry, Bang."

"Sa susunod mag-iingat ka para hindi ka makadisgrasya. Bagong-bago pa naman itong bisikleta, na binili sa akin ni Papa... Bibilhan pa nga niya ako ng sapatos... Sa trabaho kasi niya, siya na ang boss. Sa pasukan nga raw, lilipat na ako sa ibang paaralan."

Nagtataka si Koko sa inasal ng kaibigan. Bigla itong naging mayabang, kaya kaniya itong tinalikuran.

Naisip niyang puntahan si Kim.

Hindi pa siya nakalalapit sa kanilang bahay, may naririnig na siyang ingay.

"Mga sakim kayo!" sigaw ni Mang Tonyo. May hawak itong itak na parang kay talim. Inaaway nito ang mga magulang ni Kim.

Napaurong si Koko. Sa likod ng puno siya ay nagtago.

"Kapirasong lupa lang naman ang hinihingi ko para maging daanan namin ng pamilya ko. Pinababayaran pa ninyo. Hindi naman kami milyonaryo... Ngayon, magsilabas kayo!"

"Koko, bakit ka nandito?" Hinila siya ni Kim para lumipat ng puwesto.

"Narinig ko si Mang Tonyo. Tinatawag kayong sakim. Totoo ba iyon, Kim?"

"Oo. Lupa namin iyon, e. Ano siya sinusuwerte? Bakit namin ibibigay sa kaniya? Dapat bilhin niya."

Hindi na sumagot pa si Koko. Totoo nga ang paratang ni Mang Tonyo na sakim ang pamilya ni Kim.

Nagdesisyon si Koko na umuwi na lang. Pero sa di-kalayuan, nakasalubong niya ang isa pa niyang kaibigan.

"O, Gally, bakit galit na galit ka?" tanong niya.

Nagmura nang nagmura si Gally. Tinawag niya ang ama, na walang silbi.

"Naku! Hindi tamang sabihan mo nang ganiyan ang iyong ama," pagalit niya.

"Totoo naman, e. Pinabayaan niya kami. Simula pa noong bata ako, hindi siya nagbibigay ng sustento. Tuwing bertdey ko, hindi siya dumadalo. Ni singko, wala siyang ibinibigay sa mama ko. Sinong anak ang hindi magagalit sa kaniya? Sino ang matutuwa sa pagiging pabaya niya?"

"Ama mo pa rin siya, Gally. Huwag mong sabihing wala siyang silbi. Dahil sa kaniya, isinilang ka sa mundo," sabi ni Koko.

Nagmura na naman si Gally. At kung ano-ano pang masasakit na salita ang sinabi.

Malungkot si Koko nang siya'y umuwi.

"Anak, bakit?" tanong ni Aling Marikit.

"Nalulungkot lang po ako," sagot ni Koko.

"Bakit naman? Anong dahilan?"

"Nakilala ko na po ang mga demonyo. At tama po kayo. Mga kaibigan ko po sila. Masasama pala ang ugali nila."

Nalungkot ang kaniyang ina. "Pero bakit mo naman nasabi? Ano ba ang nangyari?"

Sinundan siya ni Aling Marikit hanggang sa ituro niya ang kaniyang nakapaskil na guhit.

"Matagal na po pala akong nakaguhit ng mga demonyo," sabi ni Koko. "Sila ang mga kaibigan ko. Si Lee ay mahalay na kaibigan. Si Siva ay may angking kasibaan. Si Inggrid ay may inggit na inaalagaan. Si Tammy ay sadyang may katamaran. Si Bang ay naging mayabang. Si Kim at ang pamilya niya ay may kasakiman. Si Gally naman ay galit na galit sa kaniyang magulang."

"Naku, mga kasalanan pala ang mga ugali nila, Koko! Ganiyan na ganiyan ang mga gawain ng~"

"Demonyo!"

Natakpan ng ina ang bibig niya. Natawa naman si Koko.

"Sorry, Koko... Dapat pala hindi ko sinabi sa 'yo kung saan at ano ang hitsura ng demonyo."

"Mabuti nga po iyon, Mama, para makaiwas ako sa kanila."

"Tama! Ang galing-galing mo talaga! Ang ganda pa ng drowing mo, ha."

Ngumiti muna si Koko. "Mama, magbabago pa po ba ang demonyo?"

"Oo naman. Tulungan mo sila. Maniwala kang magiging mabuti rin sila."

Natuwa si Koko. "Sa susunod po, anghel na po ang iguguhit ko."

Ang Aking Journal -- Abril 2020

Abril 1, 2020 Dahil sa sala na rin natulog ang mag-ina ko, nahirapan akong matulog nang mahimbing. Mainit at malamok pa. Anyways, kahit paano nakatulog naman ako. Bumangon kami nang late.After breakfast, lumabas ako para magpadala kay Upline Rich through Smart Padala. Bayad ko sa order naming FVP Dalandan Gold, kaya lang sarado ang isa at offline ang isa. Naghintay pa nga ako.Ala-una na ako nakapagpadala.Dumiretso na ako sa ATM para iwithdraw ang clothing allowance at April salary. Naglakad lang ako. Sobrang init. Past 3 na ako nakauwi. Umidlip ako pagdating ko.Ngayong araw, nakapag-update ako sa wattpad, nakapagpost ng vlog, at nakapagsulat ng kuwentong pambata.Nakachat ko rin si Sean Lagahit. Isa siya sa mga estudyante ngayong batch. Hindi ako ang adviser niya, pero thankful siya sa akin.Narito ang convo namin:Sean: Hi po sir.Kamusta napo kayo ingat po kayu lage ah sorry po at naging pasaway ako sayo!Pero sir Mahal na mahal kapo namen Totoo po promise po! Ingat po sir ahh!💖☺️Ako: Mabuti naman ako. Ingat din. Mahal ko rin kayo. SalamatSean: Welcome po sir!😊💘We Love you po!💝Nakakamiss napo yung Line nato!(Ikaw Gusto mo kwento?)Ako: ahaha. Gusto mo kuwento? Sorry. Madalas kitang pagalitanSean: HAHAH!kakatuwa nmn po! Ok lang po yon Tama lang saken yon nagsisilbing leksyon saken yon sir!Ako: Thanks! Baunin mo hanggang high school at college ang mga lesson na iyong natamo mula sa aming mga guro mo sa elementary.Sean: Opo! Welcome po!Babaunin kopa tlga ang mga tinuro mo kase dahil sayo natuto po akong sumulat ng Kuwento at syempre po tula!😢🤍Sean: Sana Po mabuhay ka sa mundo ng 100 years Para po makita at madalaw papo kita!Sana po magkita tayu pag lake ko para magpasalamat na dahil sayu po nagtagumpay ako;Ako: Yes it will happen. May potential ka..nakita ko iyon sau one week pa lang ng klase... Gamitin mo iyan para matupad mo ang mga pangarap mo... Although lately, medyo nawala ka sa focus... But then, kaya mo iyan. Tuloy pang ang pagsulat. Ako katatapos ko lang magsulat... Nakakaadik magsulat..Sean: Hehe! Sir naiiyak po ako hehe!Salamat po!Ako: It's okay! Just be a good and responsible student/son.Sean: Kaya ng po ei nakakaaadik mag sulat Kase napapansin ko Habang naka Home Quarantine po Natututo po ako gumawa ng sariling kuwento at tula!Ako: Great. Pabasa mo sa akin. lf you like, post natin sa KAMAGFIL.Sean: Sge po Bukas po isesend ko sayu medyo madilim po kase At wala po akong load eh.Ako: Sige. Anytime.Sean: Thank you po ulet sir! Love you po!😩💖Ako: welcome. Love you.Sean: Iloveyou too po sir.Hindi ito prank para sa April Fool's Day. Nakatataba ng puso. Abril 2, 2020 Sobrang init na naman kagabi. Ang hirap pa ring matulog nang mahimbing. Gayunpaman, alas-9 na kami bumangon.Nagsulat ako ng pangwattpad update ngayong araw. Hindi ko nga lang matapos-tapos kasi mainit at may mga gawaing-bahay pa.So far, safe pa rin kami sa CoViD-19. At hindi pa rin ako naboboring.Hapon, lumabas ako para bumili ng ulam. Pagdating ko, naghugas naman agad ako, pero kinagabihan parang sumikip ang dibdib ko at bigla akong nagkaroon ng ubo. Naisipan kong uminom uli ng First Vita Plus Dalandan Gold, kaya nawala ang sakit at ubo ko. Thanks, God! Abril 3, 2020 Stay home pa rin kami.Sa umaga, nanood kami ng pelikula sa TV, bago ako nagdilig ng mga halaman at nagpaligo sa aso.Sa hapon, nagsiesta kami. Four-thirty na kami bumangon. Nagpadeliver na lang ako ng nilupak na kamoteng-kahoy para sa meryenda.Nakagawa ako ng dalawang vlogs ngayong araw. Hindi pa nga lang naupload kasi wala na akong data. Naituloy ko rin ang wattpad update ko. Hindi pa nga lang matapos-tapos kasi ang hirap magconceptualize. Abril 4, 2020 Napuyat ako kagabi. Sobrang likot ni Zillion. Habang nagpapaantok, nagconceptualize ako ng kuwentong pambata.Past nine na naman kami nag-almusal. Late na rin akong namalengke. Mabuti may nabili pa akong sariwang karne.Hapon. Nagpagupit ako. Nakapagpost ako ngayon sa wattpad ng update. Naisulat ko na rin ang kuwentong inisip ko kagabi. Ang hina lang signal ng net kaya hindi ko naipost. Abril 5, 2020 Nine-thirty na kami bumangon. Ang sarap matulog, e. Sabi nila, tipid daw sa pagkain, pero hindi naman. Nag-almusal pa rin naman kami.Tinanghali rin ako sa kakareply sa comment ni Ma'am Venus sa post ko kahapon na "Panay ang kontra, panay naman ang hangad ng ayuda.' Magclash ang mga views namin. Matagal bago siya tumigil. Hindi ko rin naman ipinakitang talunan ako. May mga co-writers at kasamahan ko pa sa SP, na nagcomments din. Tumigil naman agad nang pinagsalitaan ko na. Sana marealize nilang wala silang punto. Mga kabataan lang silang puro kuda at asa sa gobyerno. Kinakawawa nila ang mga politiko. Kung makapagsalita sila, akala mo'y ang laki ng ambag nila sa bansa.Ang gusto ko lang namang ipinto ay tigilan ang pagrereklamo at pagbabash ngayong panahon ng pandemic. Right daw ng taumbayan ang ipinaglalalban nila, pero meron silang binabatikos. Nakakainis lang talaga!Dumanas din ako ng hirap, pero never kong sinisi ang gobyerno. Pero ang mga kabataan ngayon, iba na. Sinisisi ko ang social media sa paglala ng point of views nila. Hindi na healthy ang mga kaisipan nila. Masyado silang palaban, na wala naman sa hulog.Haist! Poor generation. Anyways, nasulat ako ng burador ng kuwentong pambata. Hindi ko nga lang nadugtungan ang update sa wattpad.Maghapon akong nag-upload ng vlog. Gabi na natapos, ang hina kasi ng net. Abril 6, 2020Nine-thirty na naman kami bumangon. Agad akong naghanda ng almusal. Brunch na ang nangyari, kaya naman alas-dos na kami naglunch, na actually ay early snacks na. Irregular na ang kain dahil sa quarantine. Anyways, wala namang problema. Ang problema lang ay ang sobrang init. Masakit sa ulo. Sumakit ang ulo ko nang may bumili ng yelo, bandang alas-4. Ang sarap na sana ng tulog namin.Ngayong araw, natapos ko nang isulat ang "Ang Pamilyang Masagana." Posted na rin ito sa wattpad, blogger, at KAMAGFIL.During lunch, nakagawa ako ng vlog dahil gumamit ng chopsticks si Zillion sa unang pagkakataon. Natutuwa ako sa resulta. Nakatatawa!Gabi. Magdecide kaming bumalik sa kuwarto. Hindi kasi kami makatulog nang mahimbing sa sala. Naglinis at nag-ayos na rin ako sa kuwarto ko at sa sala, kahit masakit ang ulo ko. Abril 7, 2020 Tinamaan na naman ako ng insomia kagabi. Alas-sais na ako nakatulog. After more than an hour, bumangon na ako kasi mainit at maingay na. Hindi ko alam kung ano ang problema. Namahay pa ako sa sarili kong kuwarto? Nainitan ba? O nastress sa mga pangyayari sa mundo?Kaya naman, si Emily na ang pinamalengke ko. Siya na rin ang nagluto ng ulam.Wala rin naman akong pahinga at tulog maghapon. Okay lang naman dahil nakapagsulat ako ng isa na namang kuwentong pambata.Abril 8, 2020Since masarap na ang tulog ko, naging masaya ang maghapon ko. Nakapagsulat pa ako ng kuwentong pambata at nakagawa ng vlog. Si Emily pa rin ang namili. Ako lang ang nangusina, at siyempre sa garden. Abril 9, 2020 Maaga akong bumangon para makapaghanda sa paglabas ko. Pagkatapos naming mag-almusal, nagdilig ako ng mga halaman. Past nine na ako nakalabas para magwithdraw ng pera upang may ipambayad sa internet bill. Natagalan ako sa pila sa ATM, kaya past 11 na ako nakauwi. Bumili lang ako ng isda sa palengke. First time kong pumunta roon nitong ECQ. Naranasan ko ring pumasok at lumabas sa disinfection booth. Nakasakay din ako sa dyip na 'libreng sakay.' Hindi ako nakapagsulat ngayong araw. Natulog ako after lunch. Then, nanood kami ng TV. Inabutan din kami ng 11 PM dahil sa panonood ng "The Ten Commandments.' Hapon, naisingit ko ang paggawa ng vlog. Nakapagdisinfect din ako sa sala, kusina, hagdan, at kuwarto ko pagkatapos ng hapunan. Sapat na siguro ang mga iyon upang masabi kong 'feeling fulfilled.' Abril 10, 2020 Biyernes Santo. Nanood kami ng mga palabas. Ang gaganda! Kahit ang 'Ten Commandments' kagabi ay pinagpuyatan namin. Nakakaiyak! Tanghali. Nanood kami ng 'Siyete Palabras.' Inantok lang ako bandang gitna, pero halos napakinggan kong lahat. Naging makabuluhan ang araw ko ngayon, gaya last year. Ang kaibahan lang ay kasama ko ngayon ang mag-ina ko. Nasa Bautista ako last year. Abril 11, 2020 Past seven ako bumangon. Ito ang pinakamaaga since ECQ. Medyo tinatamad nga akong kumilos, kaya nanood lang ako ng TV pagkatapos mag-almusal. Past 10, naggardening ako. Hinanapan ko rin ng pagkain ang pet frog ko. Kaya lang, nakawala ito bandang hapon, nang pinakakain ko rin. Nalungkot ako. Siya pa naman ang alaga ko dati pa. Nakilala ko ang daliri niyang putol. Bumalik na ang internet service. Mabuti naman ay sumunod sila sa na huwag munang maningil ng bill. Kaya kahit hindi pa kami bayad, may connection na. Hapon, nakagawa at nakapag-upload ako ng vlog. After dinner, nanood kami ng 'Titanic.' Napakaganda talaga ng pelikulang ito. Hindi nakakasawang panoorin. Inabot kami ng eleven, pero ayos lang. Maraming life lessons ang napulot ko. Abril 12, 2020Nagsulat ako bago bumangon. Dumarami na kasi ang readers ko sa wattpad. Inaabangan nila ang update ko. Pagkatapos mag-almusal, namalengke ako. Masama ang pakiramdam ni Emily. Hindi na lang ako masyadong naiinis. Gumawa na lang ako ng mga kaya kong gawin. Mas masarap pa rin kasi ang nakakikilos nang malaya at walang sakit. Hapon, pagkatapos umidlip at magmeryenda, gumawa ako ng vlogs. Nakatatlo ako. May nagcomment nga. Wish niya na makilala rin ako sa YT gaya niya. Wish niya rin na makilala niya. Aguuy! Mukhang foreign ang content niya. Music. Hindi naman ako nagmamadaling kumita sa YT. Alam kong darating ng araw na kikita rin ako. Sa ngayon, magtatanim muna ako. Hahasain ko muna nang mabuti ang sarili ko. Abril 13, 2020 Naglaba ako pagkatapos mag-almusal. Then, nagluto na ako. Naisingit-singit ko rin sa mga gawain at pagpapahinga ang pagsulat. Nakapag-update ako sa wattpad. Bandang hapon, nakagawa ako ng dalawang vlogs. Isa pang vlog ang nagawa ako bandang gabi. Bago kami naghapunan. Sanay na ako sa quarantine. Parang gusto ko na lang laging ganito. Pero, imposible iyon... Abril 14, 2020 Ngayon sana nalift ang unang ECQ, pero dahil pinalawig, another two weeks pa ang 'Stay Home.' Okay lang naman. Marami akong gustong gawin sa bahay. Ilan na rin ang pagsusulat, pagbabasa, at pagba-vlog. Ngayong araw, ako pa rin ng nangusina. Nakagawa ako ng vlogs. Nakapagbasa. Bago matulog, nasimulan kong isulat ang 'Ako si CoViD-19.' Abril 15, 2020 Umaga pa lang, nakapagpublish na ako ng update sa wattpad. Then, natapos ko na ang 'Ako si CoViD-19. Walang signal ang TV Plus namin kaya maghapon kaming hindi nakapanood. Okay ang sa akin kasi nagbasa ako at gumawa ng vlogs. Nakarami na naman ako ngayong araw. Kahit gabi na, nagrecord pa rin ako. Dahil walang TV Plus, nanood na lang kami ng pelikula. Pinanood na namin ang natitira movie sa flash drive ko. Hindi ganoon kaganda. Pampalipas lang ng oras. Sana makatulog na ako nang mahimbing ngayong gabi. Kagabi, para akong namamaligno o inaasuwang. Madaling araw na ako nakatulog. Kung hindi ko pa binuksan ang ilaw, hindi pa ako nakatulog. Abril 16, 2020 Maaga akong bumangon para maglaga ng kamote at mag-order ng pagkain sa online. Tinatamad akong lumabas. Past 9:30 am na naideliver ng mga order ko. Maaga pa naman, kaya nakapag-vlog pa ako, bago nagluto. Marami-rami na naman akong naivlog ngayon kasi wala pa ring signal ng TV Plus namin. Gusto na yatang magpapalit. Kahit ang pagluto ko ng latik at biko, nagawan ko ng vlog. Paulit-ulit ko na ring binabasa ng mga storybooks na nabili ko sa BookSale. Nakakapanghinayang ang mga naibenta namin. Sana pala hindi na kami nagbenta. Ngayon namin kailangan ang mga babasahin. Gabi. Naedit ko na ang mga thumbsnail ng mga vlogs ko. Nakapagpost din ako sa Booklat ng mga chapters from wattpad. Abril 17, 2020 Mas naunang bumangon sa akin ang mag-ina ko. May nakahain na sa mesa. Nahiya siguro nang sinabihan ko kagabi na lagi na lang ako ang naghahanda ng almusal, maging lunch and dinner. Natuwa naman ako, pero masyado kasi may kulang. Ako pa ang nagprito ng itlog at talong. Maling lang kasi ang niluto niya. Ngayong araw, nakagawa uli ako ng vlogs. Ang isa roon, kinailangan ko pang isulat kasi essay. Wala pa rin kaming TV Plus, kaya parang ramdam namin ang ECQ. Mabuti na lang may internet. Kahit paano, updated kami sa mga nangyayari sa outside world. Nakapag-update din ako sa wattpad bago ako umakyat. Sana makatulog na kaagad ako. Masakit sa ulo ang puyat. Nalalarot din ang katawan ko sa kakapaling-paling. Abril 18, 2020 Si Emily ang pinamalengke ko. Tinatamad na akong lumabas. Parang nasanay na tuloy ako sa loob ng bahay. Kahit nga, wala kaming napapanoorang television, okay pa rin. Nakakapag-vlog pa ako. Nakakapagsulat. May nababasa pa ako. At may garden akong minamantini. Nakarami uli kong uploaded vlogs sa youtube. Mas nainspire pa ako nang mabasa ko ang post ng FB friend ko na si Mhel. Minesagge na siya ng youtube. Imomonetize na ang account niya. Mararating ko rin ang narating niya. Tiwala lang. Tiyaga pa. Abril 19, 2020Pagkatapos mag-almusal, gumawa muna ako ng isang vlog. Then, naglinis ako sa sala. Isinunod ko na ang pag-ayos ng TV Plus. Nadiskubre kong nginatngat pala ng daga, kaya nawalan ng signal. Mabuti na lang, inakyat ko sa kisame. Nahirapan ako. Inilusot kasi sa kisame ang wire. Kinailangan kong lakihan ang butas para makalabas ang dulo. Mabuti na lang din... Hindi na ako nakabili ng bagong unit. Nakaisang vlog lang ako ngayon. Mahaba-haba kasi ang nasimulan kong isa. Ang isa naman, isinusulat ko pa lang ang sanaysay. Abril 20, 2020Maaga akong bumangon para maghanda ng almusal at mag-order ng pagkain sa online. Nagawa ko naman iyon agad, kaya before 10, naideliver na. Kahit kasagsagan ng alinsangan ng panahon, nagkulong ako sa kuwarto para mag-vlog. Kailangan kasing wala masyadong ingay kapag nagrerekord ako ng audio. Nagawa ko naman iyon bago mag-5. Matagal lang ang uploading kasi more than one hour ng video. Gabi, habang nagloloko ang signal ng ABS-CBN, nagsulat ako ng kuwentong pambata. Halos matapos kong isulat iyon, kundi lang ako inantok. Ngayong araw, ang ikalawang taon ng pagtanggap ko, namin, ng working money sa St. Bernadette Publishing. Buhay na buhay pa rin ang alaala kung paano akong kinilig nang mahawakan ko ang unang bayad na natanggap ko dahil sa sinulat kong kuwento. Sana matapos na rin ang lockdown o ang CoViD-19 para ng royalty fee naman ang matanggap ko. Abril 21, 2020 Kagabi, nabadtrip ako dahil nagnotify ang PLDT HomeBro na 70% na ang naconsume na data. Nine days pa lang ang nakalipas. Nakakainis! Ngayong gabi naman, ubos na. Mas nainis ako. Nakakastress. Paano ang twenty days na walang internet? Nakalockdown pa naman. Naisip ko tuloy na baka may ibang gumagamit ng net. Baka nahack. Naisip ko rin, baka dahil sa pag-upload ko ng vlog sa YT. Ngayong lang kasi sobrang agang nabuos ang 50 GB na data. Dati naman 7 days or less. Kapag nagpaload naman ako ng net, ang hina naman ng signal. Lugi din ako. After lockdown, kailangan ko na talagang magpakabit ng bagong internet. Iyong unlimited na. Ngayong gabi rin, pinagalitan ko si Zillion dahil sa walang disiplinang paggamit ng cellphone. Adik na. Napapabayaan na ang sarili at mga gawaing-bahay. First time ko siyang sermonan nang husto. Pinag-uuninstall ko na rin ang mga games niya sa cellphone ni Emily. Sana maging responsable siyang anak. Gusto kong maging normal ang buhay niya. May mundo sa labas ng cellphone. Gusto kong madiskubre niya iyon. Sana gayahin niya ako. Kung hindi man, kasi may sarili siyang will, sana kapaki-pakinabang na mga gawain ang piliin niya. Marami akong outlet. Pinoprovide ko naman siya ng mga books at laruan. Sana iyon na lang. Pinapagaya ko siya ng mga makabuluhang bagay at gawain, like gardening, writing cooking, vlogging, and reading. Gusto idevelop niya ang hidden talents niya. Gusto kong marami siyang skills. Huwag lang ang offline and online gaming. Abril 22, 2020 Lumabas ako pagkatapos mag-almusal para i-withdraw ang refund. Nakasakay ako sa libreng sasakyan, pero naglakad naman ako pauwi. Hindi na kasi ako pumila sa palengke. May binili ako sa Umboy. Past 10 nasa bahay na ako. Nakapagdilig pa ako ng mga halaman. Nagload ako ng internet para mawala ang inis ko kagabi. Gumawa rin ako ng vlog. Hayun, kahit paano natanggap ko na ang nangyari. Siguro kailangan ko na talagang magpalit ng service provider. Kahit mahal ang monthly, basta unlimited. Abril 23, 2020 Masaya na ako maghapon kahit wala na kaming internet. Nakapagsulat ako at nagawa kong vlog iyon. Nakapagbasa ako ng mga poetry at naging vlogs ang mga iyon. Nakapagsimula rin ako ng bagong chapter ng novel ko sa wattpad. Nakatutuwa nga, e, kasi dumarami ang followers. Dumarami ang reads, likes, and comments. Hinihintay nila palagi ang UD ko. Naku kung puwede nga lang araw-arawin ang update, gagawin ko. Ang kaso, busy rin ako sa ibang bagay. Kailangan magluto at magpahinga. Abril 24, 2020Hindi ako nakagawa ng vlog kaninang umaga kasi naglinis ako ng sala. Tinulungan ko rin si Emily sa pagsasampay. At nagluto ako. Hapon, bandang alas-dos, lumabas ako para i-withdraw ang PBB ko. Nagawa ko naman agad, pero nagbakasakali akong pumila sa Puregold. Mabuti, wala nang pila. Nakapasok agad ako. Natagalan lang ako sa pamimili kasi parang nagpanic buying ako. Naubos ko nga ang almost P3k. Natagalan na naman ako sa paghihintay ng libreng sasakyan. Pumunta pa ako sa palengke. Pero at the end, wala pang pila kasi bukas pa raw ang market day ng barangay namin. Nasayang ang oras ko sa paghihintay. Naglakad ako hanggang sa sakayan ng tricycle. Ang layo at ang bigat ng dala ko. Gayunpaman, masaya ako pagdating ko kasi nakita ko kung gaano napasaya ng mga pinamili ko ang mag-ina ko. Hindi sila magugutom kahit extended ang ECQ. Pagkatapos magmeryenda, nakagawa ako ng isang vlog. Okay na iyon kaysa wala. Amg mahalaga, nakapag-update ako sa sikat kong wattpad novel, na may 336,000 reads na at may 132 chapters. Abril 25, 2020 After gardening, nagsulat akong kuwentong pambata. Natapos ko kaagad iyon kasi noon ko pa gustong isulat iyon. Then, gumawa ako ng isang vlog, na poetry reading. Hindi naman ako nakapag-reading aloud kasi andami pang vlogs na dapat i-upload. Ang bagal ng data. Hapon, nag-Chubby Bunny challenge kaming mag-anak. Kahit mabilis lang natapos, nakakatuwa pa rin naman. Hindi ko rin tinantanan ang pagsulat ng update para sa wattpad. Bukas, may ipopost na naman ako. Siyempre, nagbonding kami sa panonod ng TV. Iyon na lang ang aming libangan. Mabuti na lang, maayos na ang TV Plus namin. Abril 26, 2020 Nag-gardening ako bago nag-vlog. Pinagsama-sama ko ang mga seedlings ng fruit-bearing trees ko at mga gulay and herbal sa likod-bahay. May maganda pala ang ganoon. Ngayong araw, nagluto ako ng spaghetti at biko. Birthday raw kasi ni Mhel. Nakapagsulat din ako ng mga akda. Nakapagpost ng vlogs. Fulfilled! Kaya lang nalulungkot ako kasi hanggang May 31 ba lang ang submission ng Chapter 1-5 ng thesis. Wala akong laptop kaya hindi ko magawa. Kailangan ko na sigurong tanggapin na hindi ako makakasabay sa graduation. Okay lang naman, pero nakakatamad na. Parang ayaw ko na lang tapusin. Abril 27, 2020 Gardening. Vlogging. Writing. Iyan ang mga ginagawa ko ngayong araw. Siyempre, ako ang nagluto. Andami kong gustong isulat pero hindi kayang isulat agad-agad kasi kailangang magcharge at magpahinga. Nakakaadik kasi talaga ang magsulat. Isama pa ang vlogging. Kaya lang, ubos na ang data ko kaya andami pang hindi uploaded na videos. Ngayong gabi, nakasulat pa ako ng kuwentong pambata, na ang tema ay CoViD-19 at birthday. Nakatutuwa! Abril 28, 2020 Maaga akong bumangon para maghanda ng almusal at para mamalengke. Past nine, nakabalik na ako. Nilinis ko na ang mga isdang binili ko. Pagkatapos, nag-general cleaning kami sa kanya-kanya naming kuwarto. Ipinalit ko ang brass bed. Ang queen-size na ginagamit ko ay ipinalit ko sa single-size na gamit nila. Ngayong araw, may aksidente na namang nangyari sa may dating tirahan ni Mama. Mas malala ngayon ang nangyarim Thanks God dahil wala na roon si Mama. Kung hindi, durog siya. Grabe! Wasak talaga. Napakabuti ng Diyos. Mas hahaba pa ng buhay ni Mama. Gabi na nang matapos ko ang paglilinis sa kuwarto ko. Hindi ko naman kasi tinuloy-tuloy dahil mainit. Gabi na ako nakagawa ng vlog. Hindi naman ako nakasulat ng pang-update sa wattpad. Pero okay lang. Still, productive ako ngayong araw. Abril 29, 2020Nagsulat ako ng update sa wattpad, kaya maaga pa lang ay nakapagpost na ako. Muli ko na namang sinimulan ang isa pang chapter. Maganda ang reception ng mga readers ko sa kuwento. Natutuwa sila. Ngayong araw, isang vlog lang ang nakagawa ko, pero wala akong naupload kasi wala na akong data. Hapon. Nanood kami ng 'Money Heist.' Inulit namin. Ikatlong araw na kaming nanonood. Nakapitong series na kami. Kahit pala inulit, nakakaexcite pa rin. Mas nauunawaan pa nga namin. May mga eksena kasi na namiss namin. Ang iba, nakalimutan na. Ang ganda talaga! Sana magshooting sila sa Pilipinas. Sa Bangko Sentral naman sila. Gabi, chinat ako ng principal. Gumawa raw ako ng digitized na kuwento. Natatawa ako kasi ngayon na lang niya ako pinahalagahan. Gayunpaman, proud ako kasi nag-effort pa siya. Ipinalam ko sa kanya na wala akong laptop upang hindi siya umaasa. At kahit pa may laptop ako, hindi ako magpapasa sa LR Portal nila. Abril 30, 2020 Nagkape lang ako, bago ako naglakad patungo sa ATM para mag-withdraw. Walang free ride kaya naglakad din ako pauwi. From 7:30 to 9:00 ang lakad ko. Grabeng pagod! Saka lang ako nag-almusal pagdating ko. Okay lang naman. Worth it! Nagpag-upload ako ng dalawang vlogs ngayon sa YT. Isa lang ang nagawa kong vlog. Then, dalawang chapter ang naupdate ko sa WP. Not bad! At siyempre, nakapagdilig ng mga halaman. umaga't hapon. Nakapagtanim ako ng buto ng duhat na napulot ko at buto ng palm tree. Hapon, sa halip na matulog, nanood kami ng 'La Casa de Papel.' Nakakaexcite pa rin ang mga eksena. Parang bago pa rin sa paningin namin. Kaabang-abang talaga.

Bakit Nakakaiyak ang Sibuyas?

"Anak, pakihiwa nga nitong sibuyas." Iyan ang tanging utos ni Papa na nagpapaiyak sa akin.

Lalapit pa lang ako sa kanya, umiiyak na ako. Tawa naman nang tawa si Papa.

"O, bakit umiiyak ka na naman? Hindi mo pa nga nababalatan at nahihiwa ang sibuyas, e,' sabi niya.

"E, kasi po nakakaiyak naman po talagang maghiwa niyan."

"Ganoon talaga."

"Bakit po kasi nakakaiyak ang paghihiwa ng sibuyas?"

"Naglalabas kasi ng sulfur ang sibuyas kapag hiniwa natin. Kapag umabot iyon sa ating mata, nagiging sulfuric acid, na nagiging dahilan ng pagluha natin," paliwanag niya.

Naliwanagan naman ako, kaya minsan hindi na ako naiiyak. Inilalayo ko ang sibuyas sa mga mata ko. Minsan, pumipikit pa ako.

Hindi lang ako ang pinaiiyak ni Papa, este ng sibuyas pala.

"Junjun, pakihiwa nga nitong sibuyas," utos ni Papa kay Kuya.

Umiiyak na agad si Kuya Junjun habang palapit siya. Tawa naman kami nang tawa ni Papa.

Minsan, nagtaka ako kay Papa kasi hindi ko siya nakitang umiyak dahil sa sibuyas.

"Papa, may sikreto po ba sa paghiwa ng sibuyas?" tanong ko.

"Meron. Mabuti naman at naitanong mo iyan."

"Paano po?"

Sabi ni Papa, hinihiwa niya raw ang sibuyas habang nakalubog sa tubig. Minsan naman, pinapahiran niya ng suka ang sangkalan.

Epektibo nga! Kaya, simula noon, hindi na ako umiiyak kapag naghihiwa ng sibuyas. Pero, hindi pa rin tumigil si Papa sa pagpapaiyak sa akin.

"Kainin mo iyan! Ang mahal-mahal ng sibuyas ngayon, tapos itatabi mo lang diyan sa plato mo," pagalit niya sa akin.

Tumutulo na ang luha ko habang dahan-dahan kong kukutsarain ang sibuyas sa plato ko.

"Bakit po kasi nilalagyan n'yo pa ng sibuyas ang ulam?" tanong ko.

"Iyan ang isa sa mga nagpapasarap sa lutuin. Kainin mo 'yan. Hindi ka naman mamatay n'yan. Para kang hindi lalaki."

 

Pinilit kong kainin, pero umaagos ang mga luha ko.

"Napakabalat-sibuyas mo naman," natatawang sabi niya.

Pati sina Mama at Kuya Junjun ay pinagtawanan ako. Ang hindi lang tumawa ay si Bunso.

Halos araw-araw akong umiiyak sa hapag-kainan dahil sa sibuyas. Lahat halos ng ulam namin ay may sibuyas. Kapag ang almusal namin ay scrambled eggs, may sibuyas. Kapag ang pananghalian namin ay ginisang monggo, may sibuyas. Kapag ang hapunan namin ay paksiw na isda, may sibuyas.

Minsan, sinubukan kong kumain ng sibuyas para hindi na nila ako pagtawanan. Masarap naman pala ang sibuyas! Hindi ito maanghang, kundi manamis-namis.

"Sabi ko sa 'yo, e!" natutuwang sabi ni Papa. "Hindi ka namatay, 'di ba?"

"Opo!"

"Maraming sustansiya ang naibibigay ng sibuyas," sabi naman ni Mama.

"Tama! Mainam ito para sa ating mga mata, puso, at kasukasuan," dagdag ni Papa.

"Wow! Kakain na po ako palagi ng sibuyas!" bulalas ko. "Huwag lang po ang hilaw."

Tinawanan na naman ako nina Papa, Mama, at Kuya. Pagkatapos, ininggit nila ako sa pagkain ng sibuyas na galing sa sawsawang toyo-kamatis-kalamansi-at-sibuyas.

"Kakain ka rin nito pagdating ng araw," sabi ni Kuya.

Napangiwi na lang ako.

Tuwing nasa hapag-kainan kaming pamilya, tungkol sa sibuyas ang usapan namin. Hindi na nila ako napapaiyak. Nagbibigay na lamang sila ng mga trivia tungkol sa gulay na nagpapaiyak.

"Alam n'yo ba? Ang bansang Tsina ang may pinakamalaking produksiyon ng sibuyas sa buong mundo. Sinundan ito ng India at Amerika," sabi ni Papa.

"Alam n'yo ba? Ang sibuyas ay ginamit na panggamot sa mga sugatang sundalo noong panahon ng digmaan," sabi ni Mama.

"Alam n'yo ba? Nabasa ko sa libro ni Patricia Shcultz, na '1000 Places to Visit Before You Die," na ang New York na may bansag na 'Big Apple' ay dating 'Big Onion," sabi ni Kuya.

"Alam n'yo ba? Ang sibuyas ay kaaway ng mga aso. Pinapababa nito ang dugo nila, na maaaring sanhi ng kanilang anemia," sabi ni Papa.

"Alam n'yo ba? Ang sibuyas ang ikaanim sa pinakasikat na gulay sa buong mundo," sabi ni Mama.

"Alam n'yo ba? Nabasa ko sa Guiness Book of World Records na si Peter Glazebrook ang nakapagtanim ng pinakamalaking sibuyas," sabi ni Kuya.

Hangang-hanga ako sa kanila. Marami akong natutuhan sa kanila tungkol sa sibuyas. Pinaiyak man ako nito, pero tuwang-tuwa ako dahil ngayon ako naman ang magtuturo kung paano maghiwa at kumain ng sibuyas. Natutuwa ako dahil ako naman ang magpapaiyak sa anak ko.

"Anak, pakihiwa nga nitong sibuyas."

 

Ang Pamilyang Masagana

Sa Barangay Dos, may isang pamilyang naninirahan sa munting lupain. Malayo sila sa mga kapitbahay. Maraming pilapil ang tatawirin bago marating ang sentro ng baryo. Ang bahay nila ay isang perpektong halimbawa ang bahay kubo. Agrikultura ang ikinabubuhay nila. Sila ang pamilyang Masagana. Nagtutulungan silang mag-anak sa mga gawaing-bahay, pagtatanim, at paghahayupan. Tinuruan nina Misis Masagana at Mister Masagana ang kanilang mga anak na sina Mameng, Moymoy, Mimi, at Mongmong. Sina Mameng at Moymoy ang tagasalok ng tubig sa balon. Sina Mimi at Mongmong naman ang tagadilig ng mga tanim nilang gulay. Sabay-sabay rin silang mamimitas ng mga gulay, gaya ng talong, okra, sitaw, kalabasa, bataw, patola, upo, sigarilyas, kamatis, labanos, pechay, kangkong, alugbati, malunggay, kulitis, talbos ng kamote, sili, at saluyot. Sama-sama rin silang aani ng mga halamang-ugat, gaya ng mani, ube, gabi, kamote, uraro, at kamoteng kahoy. Minsan, tuwang-tuwa silang nanunungkit o umaakyat sa puno upang kumuha ng mga hinog na bunga nito. Meron silang papaya, mangga, santol, duhat, kalamansi, guyabano, avocado, atis, langka, lanzones, sampalok, kasoy, suha, at rambutan. Meron din silang mga tanim na kawayan sa likod-bahay, kung saan napagkukunan nila ng pambakod at labong. Meron din silang iba't ibang uri ng saging, gaya ng lakatan, saba, at señorita. Sa isang bahagi ng kanilang bakuran, mayroon silang munting palaisdaan. May alaga silang hito at tilapia. Tuwing umaga at hapon, pinatutuka nila ang mga manok, itik, pato, gansa, at pabo. Pinasasabsab nila ng damo ang mga kambing, kalabaw, at baka. Pinapakain at pinaliliguan din nila ang mga baboy. Ang pamilyang Masagana ay hindi lang masagana, kundi masaya pa dahil kuntento na sila sa buhay nila nang sama-sama. "Ang dami nitong naani natin. Sobra-sobra ito para sa atin," sabi ni Misis Masagana. "Gaya ng dati, mga anak, ilalako ninyo ang iba sa baryo," sabi naman ni Mister Masagana. "At ipambibili ng asukal at mga sangkap," sabi ni Mameng. "Ng de-lata," sabi ni Moymoy. "Ng bigas," sabi ni Mimi. "At ng iba pa nating kailangan," sabi naman ni Mongmong. "Tama! At ang iba ay pambaon ninyo sa eskuwela!" dagdag ng ina. "O, sige na! Galingan uli ninyo ang pagbebenta," sabi ng ama. Isa-isa niyang binigyan ng bilao ang mga anak. Masayang tumulay-tulay ang magkakapatid sa mga pilapil. Masaya ang mga magulang nila habang pinagmamasdan sila palayo. "Sigurado ako, masasaya na naman silang uuwi mamaya," sabi ni Misis Masagana. "Oo. Sana patuloy tayong masaya at kuntento sa ating munting paraiso," sabi ni Mister Masagana. Sa baryo, sama-samang naglako ang magkakapatid. Marami ang bumili sa kanila dahil bukod sa sariwa ang kanilang mga gulay at prutas, mura pa ang mga ito. Tuwing walang pasok, ang magkakapatid ang naglalako ng mga gulay at prutas sa baryo. Masaya nilang ginagawa ito upang makatulong sa kanilang ina at ama. Subalit, isang araw, malungkot na umuwi sina Mameng, Moymoy, Mimi, at Mongmong. Napansin iyon nina Misis at Mister Masagana. Pagkaabot na pagkaabot ni Mameng ng perang napagbentahan, pumunta na siya kusina. Si Moymoy ay pumunta sa balon. Si Mimi ay nagtungo sa hardin. At si Mongmong ay pinuntahan ang alaga nilang kalabaw. Nagtataka ang mga magulang sa kalungkutan ng mga anak, kaya isa-isa nilang pinuntahan ang mga ito. Kinausap nina Misis Masagana at Mister Masagana sina Mameng, Moymoy, Mimi, at Mongmong. Tinanong nila ang mga ito kung bakit sila malungkot. Iisa ang sagot nila. "Naiinggit po kami sa kanila." Ang ama ang nagtanong kung ano ang kinaiinggitan nila sa mga taga-baryo. "May mga refrigerator po sila," sabi ni Mameng. "May mga gripo po sila," sabi ni Moymoy. "May mga telebisyon po sila," sabi ni Mimi. "May mga sasakyan po sila," sabi naman ni Mongmong. Kinagabihan, muling kinausap ng mag-asawa ang mga anak. "Hindi kayo dapat na nalulungkot dahil wala tayo ng mga bagay na mayroon sila," sabi ng ama. "Pero, gusto po naming may cellphone. Ang mga kaklase ko po, meron. Nakapaglalaro sila roon," sabi ni Mameng. "Wala tayong kuryente, Anak." "Iyon nga po, Papa. Bakit sa baryo, may kuryente ang lahat ng bahay?" "Sige, bibili tayo ng cellphone at magpapakabit tayo ng kuryente," sabi ng ina. "Pero kailangan ninyong sabihin sa amin kung ano-ano ang mga bagay nakapagpapasaya sa inyo dito sa ating tahanan at bakuran." "Ngayon na po ba?" tanong ni Mameng. "Kahit kailan, basta handa na kayo... Sa ngayon, lalabas tayo. Maliwanag ang buwan kaya puwede kayong maglaro," sagot ng ina. Bago naglaro ang magkakapatid, sabay-sabay nilang tiningala ang kalangitan. "Wow, ang ganda po ng kalawakan!" bulalas ni Mongmong. Sumang-ayon naman ang mga kapatid niya. Maya-maya, nagyaya na si Mameng na magtago-taguan, habang ang mga magulang nila ay nakabantay sa kanila at habang nagduduyan sa ilalim ng punong mangga. Naghabol-habulan din ang magkakapatid. Kaya, kahit pagod na pagod sila, masayang-masaya silang nahiga. Nagkuwentuhan pa silang magkakapatid habang nakahiga. Naghuhulaan sila ng mga bugtong. "Mga anak, matulog na tayo. Magsisimba pa tayo bukas." May ngiti ang mga labi na natulog ang mag-anak. Kinabukasan, masayang tumulay-tulay sa mga pilapil ang pamilyang Masagana patungo sa simbahan. Subalit, pagdating sa baryo, hinarang sila ng mga barangay tanod. "Nasa estado po tayo ngayon ng enhanced community quarantine dahil sa kumakalat na sakit na CoViD-19," sabi ni Mang Ernie. "Opo! Pasensiya na po. Pinapayuhan po ang lahat na manatili sa bahay," sabi naman ni Mang Luis. "Sige po. Babalik na po kami," sagot ni Misis Masagana. "Pasensiya na po, hindi po namin alam. Wala po kasi kaming radyo o telebisyon," sabi naman ni Mister Masagana. "Wala pong problema," sagot ni Mang Ernie. "Mag-antabay na lang kayo sa mga tulong na ibibigay ng ating lokal na pamahalaan," payo ni Mang Luis. Nagbigay pa ang dalawang tanod ng mga impormasyon tungkol sa krisis na pinagdadaanan ng mundo. Malungkot na umuwi ang magkakapatid. "Paano na po tayo nito?" tanong ni Mameng. "Hindi tayo dapat mangamba dahil meron tayo, na wala sila," masayang sagot ng ama. Nagtaka ang magkakapatid. Pagdating sa kanilang tahanan, diniskubre nila ang kahulugan ng winika ng kanilang ama. Naghanap din sila ng sagot sa tanong ng kanilang ina. "Mama, Papa, alam na po namin ang meron tayo, wala sila," sabi ni Mameng. Natutuwang nagtinginan ang mga magulang. "Ano ang mga iyon, Anak?" tanong ng ama. "Narito lang po sa bakuran natin ang ating mga pangangailangan," tugon ni Mameng. "May balon po tayong mapagkukunan ng sariwa at malinis na tubig," sabi ni Moymoy. "May mga gulay at prutas tayong mapipitas upang makain. Maaari nating iimbak at ipreserba ang iba," sabi ni Mimi. "May mga alaga po tayong hayop," sabi ni Mongmong. "Tama po! Sagana po tayo sa itlog, gatas, isdang tabang, at karne dahil sa mga alaga nating hayop," dagdag ni Mameng. "At dahil marunong po tayong mag-imbak ng mga pagkain, hindi kaagad masisira at mabubulok ang sobra nating pagkain," dugtong ni Mimi. "Ang huhusay ninyo, mga anak! Tama ang inyong sagot. Nasa bakuran lang natin ang ating pangangailangan," sabi ng ina. "Kaya, hindi tayo dapat mag-alala habang masipag tayo at masayang namumuhay sa ating munting paraiso," dagdag ng ama. "Mama, Papa, hindi na rin po pala kami naiinggit sa kanila kung wala man tayong cellphone, telebisyon, refrigerator, sasakyan, gripo, at kuryente," sabi ni Mameng. "Talaga? Kung ganoon, alam na ninyo ang sagot sa tanong ko?" wika ng ina. "Opo! Pero, hindi na po kami maghahangad ng cellphone dahil ang bakuran natin ay sapat na upang maging masaya kaming magkakapatid." Nayakap ni Mister Masagana ang asawa dahil sa tuwa. "Mas maganda po ang mga laro gaya ng tago-taguan, habulan, piko, tumba-lata, at iba kaysa sa mga laro sa gadget. Malusog na po ang katawan, wala pa pong kasingsaya," sabi pa ni Mameng. Hindi na po ako magpapabili ng telebisyon kasi po ang ating bakuran, ang kalawakan, at ang ating pamilya ay magagandang tanawin," sabi ni Mimi. Naluha sa tuwa ang mag-asawa. Hindi na rin po ako maghahangad ng refrigerator dahil ang ating bakuran ay isa nang malaking imbakan ng pagkain," sabi ni Mameng. "Tama ka!" sang-ayon ni Misis Masagana. "Hindi na rin po maghahangad ng gripo kasi po mayroon naman po tayong balon kung saan tayo puwedeng maligo ay uminom," sabi ni Moymoy. "Libre pa," dagdag ng ama. "Hindi na rin po ako naiinggit sa mga sasakyan nila kasi po may kalabaw po tayo na puwede nating sakyan," sabi ni Mongmong. Nagtawanan ang pamilyang Masagana. Sa mga sandaling iyon, alam nilang mas mapalad sila kaysa sa iba nilang kababaryo. Nagpatuloy ang pagkalat ng pandemiko. Marami ang nahirapan. Marami-rami ang naging positibo. May ilang mga namayapa. Mayroon din namang mga gumaling. Ngunit ang pamumuhay ng pamilyang Masagana ay nanatiling masaya at masagana. Hindi halos nila ramdam ang epekto ng sakit na nagpahirap sa loob at labas ng bansa.