Ang Alamat ng Ampalayang Ligaw

Lumaki si Laya sa kaniyang lola dahil nangibang-bansa ang mga magulang niya.

 

“O, Laya, bakit hindi ka makipaglaro sa kanila,” tanong ni Lola Salud, habang nakadungaw siya sa bintana. Tahimik niyang tinatanaw ang mga kapuwa-batang naglalaro.

 

“Ayaw ko po, Lola. Mapapagod lang ako.”

 

“Lalakas nga ang katawan mo sa paglalaro dahil mapapatakbo ka. Parang nag-eehersisyo ka na rin.”

 

“Marami naman po puwedeng gawing ehersisyo dito sa bahay, gaya ng pag-iigib ng tubig sa balon, paglalaba, pagwawalis, at pangangahoy.”

 

“Naku, Laya, ang bata mo pa para maging lola. Maging bata ka muna. Ako na ang bahala sa mga gawaing-bahay. Sige na, makipaglaro ka na sa kanila.”

 

Napilitang lumabas si Laya.

 

“Halika, Laya, sali ka sa amin,” aya ni Neneng sa kaniya.

 

“Ayaw ko. Kayo na lang,” nakaismid niyang sagot.

 

“Bakit ayaw mo bang makipaglaro sa amin? Wala naman kaming kuto,” natatawang tanong ni Bening.

 

Nagtawanan ang magkakalaro.

 

“Puro kayo laro! Dapat tumulong kayo sa mga magulang niyo.” Pagkasabi niyon, mabilis niyang tinalikuran ang mga ito. “Mabuti pang mangahoy na lang ako.”

 

Sa kakayuhan, masaya siyang naglibot-libot upang maghanap ng mga tuyong sanga ng puno upang gawing panggatong. Masyado siyang napalayo, kaya tila naligaw siya.

 

“Bata, saang lugar ito? Alam mo ba ang daan pauwi sa Sitio Araw?” tanong niya sa batang babaeng namimitas ng mga bulaklak ng mga ligaw ng damo.

 

“Hindi ko alam iyon, Ate. Halika, maglaro muna tayo. Masayang maging bata.”

 

“Ayaw ko! Katulad ka rin ng mga kaibigan ko. Tamad ka! Bakit hindi ka umuwi sa inyo para makatulong ka sa nanay at tatay mo?” galit na tugon ni Laya.

 

“Hindi mo alam ang sinasabi mo, Laya!” Biglang nawala ang bata.

 

“Hala! Nasaan na `yon?” Takot na takot na tumakbo si Laya palayo.

 

Sa kaniyang pagtakbo, bigla siyang nagpatid ng baging.

 

“Tulong! Tulungan niyo ako!” Pilit na nagpumiglas si Laya. Pero habang ginagawa niya iyon, lalo namang humihigpit ang pagkakakapit sa kaniya ng baging.

 

Lumipas ang ilang segundo, narinig niya ang tawa ng batang babae, pero lumilipad-lipad ito na parang paruparo.

 

“Hoy, bata, tulungan mo ako rito,” sabi niya.

 

“Baging, ibitin mo nang patiwarik ang batang `iyan!” utos ng paruparo.

 

Tila may buhay na sumunod ang baging.

 

“Pakawalan mo ako!” sigaw ni Laya. Nakatiwarik na siya at nagpupumiglas.

 

“Hindi! Tumahimik ka!” sigaw ng paruparo. “Pinarurusahan kita. Hangga’t hindi mo niyakap ang pagkabata mo, mananatili kang matanda at habambuhay na aayawan ka ng mga bata dahil sa kapaitan ng buhay mo.”

 

Hindi iyon naunawaan agad ni Laya, pero nang unti-unting nagbago ang kaniyang anyo, doon niya napagtanto na isinumpa siya ng bata.

 

Minsan, may mga batang nakakita sa kaniya.

 

“Uy, ang sarap naman nitong prutas.” Agad siya nitong kinagat. “Ay, ampait!!” Agad iyong iniluwa ng bata.

 

Simula noon, wala nang nakakita kay Laya. Subalit marami ang nakapansin sa halamang-ligaw na namumunga ng kulubot na prutas. Berde kapag hilaw pa. Pula kapag hinog na. Tinawag nila iyong ampalayang ligaw.